tag:blogger.com,1999:blog-13543833062735311162024-03-14T10:13:13.791+05:30मेरे बिखरे पन्ने arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.comBlogger73125tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-1261294441775102782022-06-19T17:59:00.000+05:302022-06-19T17:59:03.178+05:30प्रतिभाशाली स्त्रियाँ <p style="text-align: center;"><br /></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;"><span> </span><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d;">आसान नहीं होता </span></span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; font-size: medium;">प्रतिभाशाली स्त्री से प्रेम करना ,</span></span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">क्योंकि उसे पसंद नहीं होती जी हुजूरी |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">झुकती नहीं वो कभी ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">जब तक रिश्तों मे न हो मजबूरी |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">तुम्हारी हर हाँ मे हाँ और ना में ना कहना ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">वो नही जानती !</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">क्योंकि उसने सीखा ही नहीं,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">झूठ की डोर मे रिश्तों को बांधना ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #9a3e3e; color: #9d3e3e; font-size: medium;">वो नहीं जानती स्वाद की चाशनी में डुबोकर अपनी बात मनवाना ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #983e3e; color: #9a3e3e; font-size: medium;">वो तो जानती है बेबाकी से सच बोल जाना |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #983e3e; color: #9a3e3e; font-size: medium;"><br /></span></p><p style="text-align: left;"><span><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">फिजूल की बहस में पड़ना </span></span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">उसकी आदत मे शुमार नहीं ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">लेकिन वो जानती है ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">तर्क के साथ अपनी बात रखना |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #963e3e; color: #973e3e; font-size: medium;">वो क्षण-क्षण गहने -कपड़ों की मांग नहीं किया करती </span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">वो तो संवारती है स्वयं को अपने आत्मविश्वास से,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">निखारती है अपना व्यक्तित्व मासूमियत भरे मुस्कान से |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;"><br /></span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">तुम्हारी गलतियों पर तुम्हें टोकती है ;</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">तो तुम्हारे तकलीफ मे वो तुम्हें संभालती भी है |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">उसे घर संभालना बखूबी आता है ;</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;"> तो अपने सपनों को पूरा करना भी |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #ad3d3d; color: #b63d3d; font-size: medium;">अगर नहीं आता तो किसी के अनर्गल बातों को मान लेना | </span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">पौरुष के आगे वो नतमस्तक नहीं होती ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">झुकती है तो तुम्हारे निःस्वार्थ प्रेम के आगे ,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #963e3e; color: #973e3e; font-size: medium;">और इस प्रेम के खातिर वो अपना सर्वस्व न्योछावर कर देती है |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #963e3e; color: #973e3e; font-size: medium;"><br /></span></p><p style="text-align: left;"><span><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #b63d3d; color: red; font-size: medium;">हौसला हो निभाने का तभी ऐसी स्त्री से प्रेम करना ,</span></span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">क्योंकि टूट जाती है वो धोखे से,</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">छलावे से,पुरुष के अहंकार से |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">फिर नहीं जुड़ पाती है किसी प्रेम की खातिर |</span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #973e3e; color: #983e3e; font-size: medium;">(पोलेंड की प्रसिद्ध कवियत्री "डोमिनेर" की कविता का हिन्दी अनुवाद ) </span></p><p style="text-align: left;"><span data-darkreader-inline-color="" style="--darkreader-inline-color: #9a3e3e; color: #9d3e3e;"><br /></span></p>arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-78233577757505306182019-03-15T18:18:00.001+05:302022-03-02T16:27:07.742+05:30मेरे महबूब शहर की यात्रा- यायावरी बिहार<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-t_QKrUDhQ2s/XIudgTHV_II/AAAAAAAAB7E/1HC8GgW6QCsLsG_VQlIJTpAeJhmWz9ZvQCLcBGAs/s1600/54256766_2699343423415592_6609690622544576512_n.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-t_QKrUDhQ2s/XIudgTHV_II/AAAAAAAAB7E/1HC8GgW6QCsLsG_VQlIJTpAeJhmWz9ZvQCLcBGAs/s320/54256766_2699343423415592_6609690622544576512_n.jpg" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरे
लिए यात्रा करना रोमांच से कुछ कम नहीं | बचपन से पापा के साथ यात्राओं का सुदीर्घ
अनुभव रहा है | ख़ासतौर पर बात जब अपनी माटी की हो | रोजीरोटी के चक्कर में घर से बेघर
हुई लेकिन मन तो अपनी माटी से जुड़ा है | मन का एक कोना अभी भी कहता है “रहना नहीं
देस बिराना” लेकिन क्या किया जाए यह जीवन है जीने के लिए समझौता जरूरी है | मैं भी
अरसे से समझौतावादी हो चुकी हूँ | </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-y9xd4wLHDL8/XIuduVU4ZsI/AAAAAAAAB7I/UYYX_no_YEcPx7WkhvGVNPLz-HOQfgZPQCLcBGAs/s1600/53567248_2699343370082264_3300529539154706432_n.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-y9xd4wLHDL8/XIuduVU4ZsI/AAAAAAAAB7I/UYYX_no_YEcPx7WkhvGVNPLz-HOQfgZPQCLcBGAs/s320/53567248_2699343370082264_3300529539154706432_n.jpg" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 18pt; line-height: 107%;"><o:p><br /></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब बात
यात्रावृतांत की-इसबार सफर के लिए मैंने रेलगाड़ी को चुना | इसके पीछे दो मुख्य
कारण है एक आपको भिन्न-भिन्न संस्कृति अलग-अलग व्यवसाय के लोग मिलेंगे, दूसरा
प्रकृति के विहंगम छटा का सुलोचन दर्शन होगा | हमारी यात्रा 5 मार्च रात के दस बजे
सिकन्दराबाद दरभंगा एक्सप्रेस से शुरू हुई |एक बात तो तय है भारतीय रेल आज भी तनाव
विमुक्त बड़े ही आराम से चलती है | रात के दस के बजाए ग्यारह बजे ट्रेन <a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%A6" target="_blank">सिकन्दराबाद</a>
से रवाना हुई | ट्रेन में मुट्ठी भर यात्री सुरक्षा कारणों से मन आशंकित बीच-बीच
में जब भी नींद खुली हमारी गाड़ी किसी न किसी स्टेशन पर आराम फरमा रही थी सुबह पांच
बजे कोच के अटेंडेंट से पता चला की हम अपने निर्धारित समय से पांच घंटे लेट हो
चुके है | भारतीय रेल तेरी जय हम बड़े ही आराम से पहुँचने वाले हैं यह तय था |
हमारी सामने वाली बर्थ यात्री विहीन बगल के कम्पार्टमेंट से एक मराठी सम्भ्रांत
बुजुर्ग महिला बीच-बीच में आकर गप्पे मार लेती थीं | गप्प क्या कहिये भारतीय रेल
को कोस लेतीं थी मैं भी उनके हाँ में हाँ मिला देती थी | ट्रेन में कैटरिंग की
सुविधा नहीं थी चाय के लिए काफी मुश्किलों का सामना करना पड़ा | खैर जैसे तैसे चाय
के नाम पर गरम पानी और चीनी के घोल जैसी चाय से संतुष्ट होना पड़ा |</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 18pt;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-lvAobpUxQXw/XIueHg_iEBI/AAAAAAAAB7U/arErYBKto4YkA0z6yEWfc_uEok0yByvvQCLcBGAs/s1600/53766691_2699343350082266_3171789569494351872_n.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://4.bp.blogspot.com/-lvAobpUxQXw/XIueHg_iEBI/AAAAAAAAB7U/arErYBKto4YkA0z6yEWfc_uEok0yByvvQCLcBGAs/s320/53766691_2699343350082266_3171789569494351872_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 18pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 18pt;">इन्तजार की
घड़ियाँ खत्म हुई 6 मार्च शाम पांच बजे भिलाई में टीवी टुडे नेटवर्क के भूतपूर्व
एंकर पूण्य प्रसून वाजपेयी अपनी पत्नी बिटिया तथा रिश्तेदारों के साथ हमारे
सहयात्री बने | उस समय हम अपने मोबाइल में आजतक में लाइव डिबेट देख रहे थे | खैर
जब हमारी डिबेट समाप्त हुई वे लोग भी अपने बर्थ के साथ स्थायमान हो चुके थे | उनके
एक रिश्तेदार थे जिन्हें बच्चे भी मौसाजी कह रहे थे और बड़े भी मौसाजी रिश्ता हमें
कुछ समझ में नही आया | मौसाजी पिताजी यानी कि ससुरजी के पास आकर बैठ गए बड़े ही आदर
भाव से पिताजी के पाँव छुआ | और देश की मौजूदा राजनीति पर चर्चा करने लगे | चर्चा
का विषय था air strike तथा आगामी लोक सभा चुनाव,पिताजी तो पुरे मोदी के रंग में
रंगे थे | वैसे हम बिहारियों की यह खासियत है देश की मौजूदा राजनीति पर चर्चा करते
हुए आपको पढ़ा-लिखा बुद्धिजीवी वर्ग से लेकर रिक्शावाला एवं पानवाला भी मिल जायगा |
बातचीत का सिलसिला रात के ग्यारह बजे तक चलता रहा | श्रीमती वाजपेयी ने पूछा ये
आपके ससुर हैं हमने कहा हाँ | सुबह छ: बजे ट्रेन रांची के हटिया स्टेशन पहुंची |
सहयात्रियों का गंतव्य आ चुका था उन्हें सेमीनार में भाग लेना था | हम सबने एक
दुसरे को हाथ जोड़ा | मौसाजी ने बड़े ही श्रद्धा से पुन: पिताजी के पाँव छुए | ये हम
बिहारियों की संस्कृति है हम बड़े-बूढों का आशीर्वाद पाँव छुकर हमेशा लेते हैं |
पूण्य प्रसून जी जब आजतक नेटवर्क में थे घोर मोदी विरोधी थे शायद यही वजह रही उनके
नौकरी छोड़ने की | कल की चर्चा में बड़े ही खामोशी के साथ वे पिताजी का मोदी प्रेम
सुन रहे थे | चलते-चलते उन्होंने एक मास्टर स्ट्रोक दे मारा पिताजी से कहा अभी जो
हमने एक दुसरे का हाथ जोड़कर अभिवादन किया यह राष्ट्रभक्ति है कल की परिचर्चा
व्यक्तिभक्ति थी | बड़ा ही अच्छा और यादगार सफर अच्छे लोगों से मुलाक़ात | हम भी सात
घंटे बिलम्ब अपने महबूब शहर यानी कि दरभंगा पहुंच गए | आगे का वृतांत अगले आलेख
में |</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अर्पणा
दीप्ति <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 18pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-26916218888674126772019-02-26T21:42:00.000+05:302019-02-26T21:42:25.871+05:30कैफियत मन की <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">अजब है कैफियत मन की </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">बिना बादल बरसता है ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">बिना बोले गरजता है ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी तो राख हो जाता है </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी ज्वाला कभी चन्दन |</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी बहता है पानी सा ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी ये आग हो जाता ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">न हो तो कुछ नहीं होता ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">जो हो तो हिमालय हो |</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी कहता नहीं कुछ भी ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी बेलाग हो जाता है </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी दिखता है सिंदूरी ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी होता कस्तुरी |</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी ये मैं भी हो जाता ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी ये तू भी हो जाता,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कि सब कुछ व्यर्थ सा लगता ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी मोह में पड़ता |</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">नया हर अर्थ सा लगता ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी हंसता है होठों सा ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी नयनों की जलधारा ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी संसार को जीता , </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">कभी खुद ही से सब हारा ,</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">क्योंकि अजब है कैफियत मन की ....</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #990000; font-size: large;">अर्पणा दीप्ति </span></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0Hadivoni, Karnataka, India13.262884618284023 75.485394849999921-16.456635381715977 34.176800849999921 42.982404618284022 116.79398884999992tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-15471697117093675482019-02-10T17:13:00.000+05:302019-02-10T17:16:53.955+05:30URI:-THE SURGICAL STRIKE<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-fCe2WZzaGIA/XGAMR5y0AFI/AAAAAAAABeI/a1hz__QScD8x8X6YVRxM8qYYKA1GLfPNACLcBGAs/s1600/uri-the-surgical-strike-0a.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="768" data-original-width="1024" height="240" src="https://3.bp.blogspot.com/-fCe2WZzaGIA/XGAMR5y0AFI/AAAAAAAABeI/a1hz__QScD8x8X6YVRxM8qYYKA1GLfPNACLcBGAs/s320/uri-the-surgical-strike-0a.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">यह
फ़िल्म 2016 की वास्तविक घटना पर आधारित है, फ़िल्म के निर्देशक आदित्य धार ने भी
कहा है कि उनकी यह फ़िल्म श्रद्धांजली है उन नवोदित देशभक्तों तथा राष्ट्रवादियों
को जिन्होंने देश के लिए अपने प्राणों की बलि दी है | समूची फिल्म में स्क्रीनप्ले
को पांच अध्याय में विभाजित किया गया है | फ़िल्म की शुरुआत जून 2015 से होती है |
हालांकि फ़िल्म वास्तविक घटना पर आधारित है लेकिन समय तिथि और वर्ष में कुछ बदलाव
किया गया है | निर्देशक आदित्या धार ने वास्तविक घटना में कहीं-कहीं आवश्यकतानुसार
परिवर्तन किया है | फ़िल्म शुरू होती है पाक अधिकृत कश्मीर में भारतीय सेना द्वारा सर्जिकल
स्ट्राइक से | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">अब बात
निर्देशन की आदित्या धार की यह पहली डेब्यू शानदार रही | जहाँ शार्ट सेलेक्सन
जबर्दस्त वहीं वहीं स्क्रीन प्ले भी उतना ही लाजबाव | अब बात विक्की कुशाल की
अभिनय का –</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-kJmNoRaEiao/XGAMKAWZmEI/AAAAAAAABeM/aLNsuVGoGLwStgCkmSatOMZDjKGJzToNgCEwYBhgL/s1600/65996409.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="1280" height="180" src="https://3.bp.blogspot.com/-kJmNoRaEiao/XGAMKAWZmEI/AAAAAAAABeM/aLNsuVGoGLwStgCkmSatOMZDjKGJzToNgCEwYBhgL/s320/65996409.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">फ़िल्म
संजू में शानदार गुज्जू की भूमिका, मनमर्जीयां में अमृतसरी लापरवाह रोमियों टपोरी
टाइप पंजाबी मुंडा, उरी में समर्पित,ट्रेन्ड मिलिट्री आफिसर विहान सिंह शेरगिल की
जबर्दस्त भूमिका में | फ़िल्म में तीन फिजिकल फाईट सीन है जिसे विक्की कुशाल ने
अपने दमदार अभिनय से एकदम नैचुरल बना दिया है | यम्मी यामी गौतम इंटेलिजेंस आफिसर
कीर्ति कुल्हाड़ी एयरफोर्स पाइलट की छोटी भूमिका में काफी इफेक्टिव हैं | परेशरावल द्वारा
राष्ट्रीय सुरक्षा सलाहकार तथा सर्जिकल स्ट्राइक के इंचार्ज की भूमिका में शानदार
अभिनय | रजीत कपूर सिल्वर बिग तथा बियर्ड में प्रधानमंत्री की कुर्सी को बखूबी
सम्भाला है | मनोहर परिकर राजनाथ सिंह भी उनके साथ दिखे हैं | लाइफ ओके के डेली
सोप देवों के देव महादेव के <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मोहित रैना
निडर साहसी जांबाज मेजर करण कश्यप की भूमिका में शानदार | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-ryF_ylNP5vU/XGAM0SjnNNI/AAAAAAAABeU/ZoQnVbYIAywGjdOyZHxU0eO-SYYAfELTgCLcBGAs/s1600/vicky_0.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="433" data-original-width="770" height="179" src="https://2.bp.blogspot.com/-ryF_ylNP5vU/XGAM0SjnNNI/AAAAAAAABeU/ZoQnVbYIAywGjdOyZHxU0eO-SYYAfELTgCLcBGAs/s320/vicky_0.jpeg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">फ़िल्म
का फर्स्ट हाफ बहुत ही शानदार वहीं सकेंड हाफ जरा सा सुस्त या थोड़ा भारी भरकम अंतिम
समय में DRDO द्वारा आविष्कार शुरू करना Intelligence gathering में थोड़ा फिल्मी
ड्रामा दिखा straitergy की कमी इत्यादि | फ़िल्म के बीच-बीच में भावनात्मक stuff भी
आपको देखने को मिल जाएगा | मेरे हिसाब से यह आवश्यक है की war drama जैसी फिल्मों में
एक्शन के साथ-साथ दर्शकों को emotion भी परोसा जाए | अन्यथा लगातार माड़-धाड़ से
फ़िल्म बोझिल हो जाती हैं | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p><span style="color: purple;"><br /></span></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">जहाँ आस्कर
विनिंग अमेरिकन फ़िल्म zero Dark Thirty में एक आदमी (ओसामाबिन लादेन) के लिए मिशन
को अंजाम दिया जाता है ,वहीं ‘URI THE SURGICAL STRIKE’ में फौज आतंकियों के उस
समूह को टारगेट करते हैं जो सुरक्षित घरों में छिपे हुए हैं | इसलिए सकेंड हाफ में
कुछ ज्यादा सस्पेंस तो है नहीं उनके घरों में घुसकर उन्हें मारना है बस |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">इसमें कोई
अतिश्योक्ति नहीं की बाजारबाद, एवं भूमंडीकरण के इस दौर में परिवार के साथ देखने
लायक साफ-सुथरी फिल्में आनी बंद हो चुकी है | उरी साफ सुथरी फ़िल्म है जिसे आप अपने
पुरे परिवार माँ,बहन,भाई,बच्चों के साथ बैठकर देख सकते हैं | फ़िल्म प्रेरणादायक, ह्रदय
को छू लेनेवाला, सच्चाई,दमदार अभिनय तथा देशभक्ति से ओत-प्रोत पूरा पैसा वसूल है |
फ़िल्म में थंडर बैक ग्राउंड, साउंड मिक्सिंग, डिजाईन तथा स्पेशल इफेक्ट सभी
ऑथेंटिक है | इसलिए फ़िल्म में बंदूक हरेक जगह आग उगलती है जहाँ बंदुक नहीं वहां
आफिसर विहान सिंह शेरगिल तो है हीं |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-qm7lHpf7CLQ/XGAM_ewzOnI/AAAAAAAABeY/Q6dlibcgLiQ88yquQA_fvbzlAIUoP3djACLcBGAs/s1600/Surgical-Strike_4965.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="522" data-original-width="696" height="240" src="https://4.bp.blogspot.com/-qm7lHpf7CLQ/XGAM_ewzOnI/AAAAAAAABeY/Q6dlibcgLiQ88yquQA_fvbzlAIUoP3djACLcBGAs/s320/Surgical-Strike_4965.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="EN-US" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: right;">
<span style="color: blue;">अर्पणा दीप्ति </span> </div>
</div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-23946499842074961112019-01-30T23:38:00.000+05:302019-01-30T23:38:05.614+05:30एक भेंट ऐसा भी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बागबान
बड़े प्यार से अपने बाग़ की बागवानी करता है ;जब उसका पौध लहलहाता है फलता-फूलता है,बागवान
खुशी से झूम उठता है | आज अपनी भी स्थिति कुछ ऐसी ही थी | मेरा विद्यार्थी नवीन
मेरे घर आया | जनाब भारतीय सेना में है, जम्मू-कश्मीर में बरखुरदार की पोस्टिंग है
| जब ये बारहवीं कक्षा में था ;- हमेशा मुझसे डांट खाता था | बड़ा ही आलसी और सुस्त
किस्म का था | बैक बेंचर तथा कक्षा में सोना इसका पंसदीदा काम था | मैं इसे हमेशा
लम्बा चौड़ा भाषण देती थी कहती थी hibernation से निकलो खाना और सोना जानवरों का
काम है हम मनुष्य बुद्धिजीवी हैं | तब जाकर कुछ क्षण के लिए सक्रिय हो जाता था |
तेलंगाना निजामबाद से होने के कारण इसकी हिन्दी में दक्खिनी पुट है | बड़े ही
इत्मीनान भाव से कहता था ‘मैम आप टेंशन नको लो’ मैं कुछ करूंगा ! वाकई इसने कर
दिखाया !! भारतीय सेना में अधिकारी है लेकिन आज भी उतना ही आलसी ! घर आता है चेहरे
पर जटा-जुट अच्छे से उगा लेता है |</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> इसकी बानगी आप मेरे साथ इसकी आज की तस्वीर में
देख सकते हैं |</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-RmjQK_koYLg/XFHmyb-QpmI/AAAAAAAABa4/7A17A3BJIB0kEulwKzgV_oO2SOjGJerRgCEwYBhgL/s1600/51440589_2629625337054068_2745345715533250560_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="color: #660000;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://3.bp.blogspot.com/-RmjQK_koYLg/XFHmyb-QpmI/AAAAAAAABa4/7A17A3BJIB0kEulwKzgV_oO2SOjGJerRgCEwYBhgL/s320/51440589_2629625337054068_2745345715533250560_n.jpg" width="320" /></span></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">फोन पर जब भी बात करता है इसका पहला सम्बोधन ‘जय हिन्द’ मैम ही
रहता है | भारत-पाकिस्तान के सरहद पर बन्दा फिलहाल तैनात है | पहली पोस्टिंग इसने
वहीं लिया है | बड़ी ही निगेबान है इसकी आँखे | एकदम चौकन्ना और चौकसी से दुश्मनों
से देश की हिफाजत करता है | आतंकियों से बाएं पाँव में गोली खाकर फिलहाल अपने घर
पर तीन महीने से स्वास्थ्य लाभ कर रहा है | कल जब इसने फोन किया तो इसने कहा मैम </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">सिकन्दराबाद कैंटोनमेंट में मुझे कुछ आवश्यक काम
है; आप घर पर रहेंगी क्या ? मैं आप से मिलना चाहता हूँ | मैंने कहा बिल्कुल
तुम्हारा अपना घर है आ जाओ | तीन बजे इसने फोन किया; गूगल देवता के माध्यम से
मैंने अपने फ्लैट का लाइव लोकेशन इसे भेज दिया | आधे घंटे में बरखुरदार मेरे घर पर
हाजिर | पाँव छुने के साथ जय हिन्द मैम उसका चिरपरिचित अभिवादन |</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">मेरे घर में एक सेकेण्ड भी बैठा नहीं रसोई में
मेरे पीछे आकर खड़ा हो गया | मैंने कहा पाँव ठीक नहीं है जाकर बैठ जाओ मैं आती हूँ|
हँसते हुए कहने लगा हम फौजियों के लिए ये छोटी-मोटी बात है | </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">फिर डाइनिंग टेबल पर उसका पसंदीदा कचौरी-आलू और </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">इलायची अदरक वाली चाय दुनिया जहां की बातें |
हाँ चाय वह प्याला में डालकर फूंक-फूंककर पी रह था ! मैंने पूछा ये क्या है ? ऐसे
क्यों चाय सर-सर कर पी रहे हो ? कप में आराम से पीओ | हँसने लगा कहा मैम डीयुटी
में इतना समय नहीं मिलता और चाय भी एक ही बार मिलता है | इसलिए ऐसे ही आदत हो गया
है | आप भी ऐसे पीकर देखो | फिर हमने भी अपनी चाय प्याला में डाल दी और सर-सर के
ध्वनि का आनन्द लेते हुए चाय पीने लगे| कक्षा में यह सबसे लम्बा था इसलिए यह अपने
मित्र मंडली में पट्ठा फेम से जाना जाता था | आज भी तो ऐसे ही है बिलकुल नहीं बदला
| जब चलने लगा मैंने कहा अपना ख्याल रखना घर पहुँचते ही टेक्स्ट कर देना |
चिरपरिचित अंदाज में उसने कहा मैम आप टेन्शन नहीं लो | </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"><span style="color: #660000;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-QBeo7nah-ZI/XFHm5BSCElI/AAAAAAAABa8/BGBTYBEbt60rI2jWfrlCvK3ZIDVKNmKqwCEwYBhgL/s1600/51078344_2629625350387400_8781205145141641216_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="color: #660000;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://4.bp.blogspot.com/-QBeo7nah-ZI/XFHm5BSCElI/AAAAAAAABa8/BGBTYBEbt60rI2jWfrlCvK3ZIDVKNmKqwCEwYBhgL/s320/51078344_2629625350387400_8781205145141641216_n.jpg" width="320" /></span></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">प्यार से एक चपत मैंने उसके
पीठ पर लगा दिया | ढेर सारा आशीष, खुब तरक्की करो, आगे बढ़ो कर्मयोगी बनो मेरे फौजी
– शुभकामनाएं </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;"> </span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-20212051498779801192019-01-26T21:59:00.000+05:302019-01-26T21:59:37.683+05:30“भारतीय इतिहास का लोमहर्षक और काला अध्याय:- दलित महिलाओं द्वारा छाती ढंकने के अधिकार का आन्दोलन १२५ वर्ष तक चला ||”<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दुनिया
में जाति, धर्म, वर्ण व्यवस्था , लिंग, नस्ल,रंग के नाम पर क्रूर अमानवीय
अत्याचारों का लम्बा इतिहास रहा है | भारत में अछूत, अवर्ण, दलित, छोटी जाति<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>काफी हद तक तक समाज के मुख्य धारा में शामिल हो
चुकें हैं | लेकिन कहीं-कहीं अभी भी समाज में इन जातियों को लेकर विक्षिप्त
मानसिकता विद्यमान है | हरियाणा के झज्जर में मारी गाय की खाल उतारते दलित की
हत्या या फिर गत वर्ष गुजरात के ऊना की लोमहर्षक घटना, जिसमे सरेआम दलित युवक को निवस्त्र
कर कार से बांधकर घसीटते हुए लाठियों से पीटा गया | आज भी कई ग्रामीण इलाकों में
दलितों को घोड़ी पर न चढ़ने देना, कुँए से पानी न भरने देना तथा सार्वजनिक श्मशान
में मृत शरीर को न जलाने देना जैसी प्रथा विद्यमान है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अछूत
या अस्पृश्य महिलाओं की हालत तो समाज में और भी खराब है | दक्षिण भारत में इन्हें
देवदासी के नाम पर ईश्वर को समर्पित किया जाता था और पुजारी वर्ग द्वारा निरंतर
इनका यौन शोषण किया जाता था | हालांकि आजाद भारत में इस प्रथा को गैरकानूनी घोषित
कर दिया गया है और इसके लिए सजा का प्रावधान है | उस समय के तथाकथित समाज में
महिलाओं को पुरुषों से कमतर आंका जाता था | पितृसत्ता का मानना था की महिलाओं में
पुरुषों से कम दिमाग होता है | शिक्षा उनके लिए वर्जित थी | तत्कालीन समाज में ऐसी
अवधारणा थी कि तीन आर (R) अर्थात रीडिंग, राइटिंग और अर्थमेंटिक पढने वाली महिलाएं
विधवा हो जाएंगी |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>19वीं
सदी के प्रारम्भ में त्रावनकोर राज्य में अवर्ण-अछूत महिलाओं पर एक ऐसा कर लगाया
गया जिसके बारे में आज भी सोचकर रूह काँप जाती है | यह भारतीय इतिहास का एक ऐसा
काला अध्याय है जिसे जानकार आँखें-आत्मा शर्म <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>और ग्लानि से भर जाती है | त्रावनकोर साम्राज्य
में एज्वा,शेनार,या श्नारस, नाडार जैसे अछूत जाती की महिलाएं थीं जिन्हें सदियों
से शरीर के ऊपरी भाग पर वस्त्र पहनने की अनुमति नहीं थी उन्हें कमर से लेकर गरदन
तक के उपरी भाग को अनावस्त्र रखना होता था या यूँ कहिये उन्हें छाती ढंकने की
अनुमति नहीं थी | अगर इन जातियों में से कोई महिला शरीर के उपरी भाग में कोई
वस्त्र पहनना या ओढना चाहे तो उसे राज्य को टैक्स देना पड़ता था | इस प्रथा को
मलयालम में “मुलाक्करम” कहा जाता था | लड़कियों के स्तन विकसित होते ही उन पर इस कर
की जिम्मेदारी आ जाती थी | वहीं विधवाओं को “मुंडू”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>नामका मोटा वस्त्र धारण करना अनिवार्य था |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इस पर
त्रावणकोर राज्य के ‘चेरथला’ गाँव में अछूत ‘एजवा’ जाती की एक साहसी महिला<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“नंगेली” ने सन 1803 में मुलाक्करम (brest tax)
का डटकर विरोध किया | अपनी अपने शरीर के उपरी हिस्से को अनावृत रखने से इंकार<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>किया | जब राज्य के कर अधिकारी, जिसे ‘प्रथावियार’
कहा जाता था ने कर के लिए दवाब बनाया तो उस महिला ने अपने स्तन काटकर पेड़ के
पत्तों पर रखकर उसे सौंप दिया | अधिक खून बह जाने के कारण एज्वा जाती के उस महिला
की मृत्यु हो गई |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उसका
पति चिरुकंदन इस घटना से अत्यंत दुखी हुआ | उसने भी इस कुप्रथा तथा अपनी पत्नी के
वियोग में अपनी पत्नी के चिता में कूदकर प्राण त्याग दिए | इस घटना के बाद इस
घृणित प्रथा का विरोध शुरू हुआ | कई आन्दोलन हुए तब जाकर राजा ने स्तन टैक्स को
समाप्त किया | उस महिला के निवास स्थान का नाम ‘मुलाचिमारम्बू’ पड़ा, मलयालम में
इसका अर्थ होता है छातीवाली महिला का निवास | प्रसंगवश केरल के इस चेरथला कस्बे से
हमारे आज के नेता ए.के.एंथनी, व्यालार रवि और क्रिकेटर प्रसन्ना आते हैं |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>राजा द्वारा नंगेली से टैक्स वसूली के बदले
स्तन काटकर देने की यह घटना 1803 की है | कुछ इतिहासकार मानते हैं कि जब इस टैक्स
का व्यापक विरोध शुरू हुआ तो 1812 में टैक्स लेना बंद करा दिया गया लेकिन स्तन
ढंकने पर रोक जारी रही | नंगेली के वियोग में उसकी चिता में जलकर मरनेवाला उसका
पति पहला सती पुरुष था | आज नंगेली की स्मृति में चेरथला में कोई स्मारक नहीं है जिस
जगह पर वह निवास करती थी वह जमीन टुकड़ो में बंटकर कई लोगों की सम्पत्ति हो गई है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इस
घृणित प्रथा पर पड़ताल करने पर पता चलता है कि इस प्रथा के पीछे सामाजिक वर्ण
व्यवस्था थी | निम्न वर्ग की महिलाओं को सार्वजनिक रूप से शरीर का उपरी भाग अनावृत
रखना होता था साथ ही वर्ण व्यवस्था के अंतर्गत कुछ उच्च समुदाय जैसे नायर आदि की
महिलाएं अछूतों के सामने शरीर का उपरी वस्त्र धारण कर सकती थीं लेकिन उन्हें
नम्बूदरीपाद ब्राहमण समाज के सामने शरीर के उपरी हिस्से का वस्त्र धारण करने की
अनुमति नहीं थी |वहीं उच्च नम्बूदरीपाद ब्राह्मण केवल और केवल भगवान की मूर्ति के
समक्ष उपरी वस्त्र नहीं पहनते थे |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>महिलाओं को उपरी वस्त्र धारण करने के अधिकार को
लेकर निम्नजाति के समुदाय को 125 सालों की लम्बी लड़ाई लड़नी पड़ी | इस कुप्रथा को निरंतर
जारी रखनेवालों के अपने एक तर्क थे | आखिरकार इस घृणित कुप्रथा का अंत हुआ तथा
कैसे एक समाज को मानवीय गरिमा मिली, इसका इतिहास जानना समझना और पढ़ना वास्तव में
एक अनुभव होगा | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ब्रिटेन से ईस्टइण्डिया कम्पनी के भारत में आने
के बाद ईसाई मिशनरियों का आगमन हो चुका था | वर्ण</span><span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">व्यवस्था की क्रूरता से समाज के निचले तबके की हालत बेहद दयनीय थी | वे
मिशनरियों के माध्यम से ईसाई बनने लगे | उस समय के ईसाई समाज में धार्मिक तथा
समाजिक रूप से बराबरी, सेवा, और समाजिक समरसता थी |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इसे लेकर वहां पुराने परम्परा और रीति-रिवाज तथा
नवाचार से तनाव और टकराव बढ़ गया | नाडार और एज्वा आदि महिलाओं के हकों के लिए इनके
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>समाज में बैचेनी थी | लोगों के इस बैचेनी
को भांपकर त्रावनकोर के राजा के दीवान कर्नल जान मुनरो ने 1813 में धर्मान्तरित अछूत
ईसाई महिलाओं को कमर से उपरी भाग गर्दन तक कपड़े पहनने की इजाजत दे दी | कर्नल जान
मुनरो के इस आदेश को उच्च वर्ण के लोगों ने राजा के परिषद में चुनौती दी | तर्क यह
दिया गया कि इससे वर्ण-भेद के सामाजिक प्रथा का ताना-बाना टूट जाएगा | नीची जातियां
ऊँची जातियों की बराबरी करेगी | अत: इन महिलाओं को कमर के उपर वस्त्र पहनने की
अनुमति नहीं दी जा सकती है | उधर अनुमति नहीं मिलने से नाडार ,एजवा जाती की
महिलाओं ने ईसाई धर्म स्वीकार करना शुरू कर दिया और उन जैसे लंबे वस्त्र भी पहनना
शुरू कर दिया | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>1822 में अछूत ईसाई महिलाओं को सार्वजनिक रूप
से बुरी तरह से प्रताड़ित किया गया | मामला फिर से राजा के कोर्ट में गया | प्रश्न
था कि पूरा कपड़ा पहनना ईसाई धर्म का अनिवार्य हिस्सा है ? मिशनरी चार्ल्स मिड ने
यह साबित किया कि यह जरूरी है | कोर्ट ने बात मान ली और इन महिलाओं को उपरी वस्त्र
पहनने की अनुमति मिल गई |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>1827 में फिर से इन महिलाओं को सरेआम प्रताड़ित
किया गया | उनके वस्त्र उतारे गये उन्हें बेइज्जत किया गया | मारा-पीटा गया, ईसाई
मिशनरी,चर्च और स्कूलों को जलाया गया | मिशनरियों ने त्रावणकोर के राजा से न्याय
की मांग की |1829 में त्रावनकोर की रानी ने घोषणा की इन धर्मान्तरित नाडार ,शेनार
और एज्वा महिलाओं को कोई राहत नहीं दी जाएगी | अन्य दलित महिलाओं के समान इन्हें
भी सामाजिक व्यवस्था में उपरी कपड़े पहनने का कोई अधिकार समाज में नहीं है | समाज
में जबर्दस्त बैचेनी थी आन्दोलन हो रहे थे | उधर समाज में ऊपरी हिस्सा ढकने वाले
वस्त्रों को पहनने का चलन भी अछूत महिलाओं में बढ़ता जा रहा था और उनपर आक्रमण भी
बढ़ते जा रहे थे | मिशनरियों पर भी हमले बढ़ गए | लेकिन कुप्रथा ज्यों की त्यों रही |
राजा के तात्कालिक दीवान ने दो टूक शब्दों में कह दिया कि 1829 का रानी का आदेश ही
लागू माना जाएगा | ऊपरी वस्त्र पहननेवाले महिलाओं को दंडित किया जाएगा |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इस आदेश के विरुद्ध लोग पुन: राजा के पास गये |
राजा से असंतुष्ट होकर 1859 में (तब देश में कई स्थान पर अंग्रेजों का शासन था) मद्रास
के गवर्नर चार्ल्स ट्रेवेलियन के पास मिशनरी के अधिकारी जेम्स रसेल, जान एब्स ,जान
काक्स और फ्रेडरिक ने अपील की | अंग्रेज गवर्नर चार्ल्स ट्रेवेलियन ने इस पर अपना
आदेश दिया, उस आदेशानुसार त्रावनकोर के राजा के दीवान ने राजज्ञा का प्रकाशन 26
जुलाई 1859 किया | आदेशानुसार अछूत नाडार,शेनार, और एज्वा तथा अन्य अछूत महिलाएं
भी ईसाई नाडार,शेनार और एजवा महिलाओं की तरह कपड़े पहन सकती हैं या तो ये नीची जाति
की मुकावटीगल (मछुआरनों) के समान मोटे कपड़े से ऊपरी भाग ढंक सकती है | लेकिन फिर
भी उन्हें ऊँचे स्वर्ण वर्ण की महिलाओं के समान कपड़े पहनने का अधिकार नहीं होगा | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>नाडार महिलाओं ने इन प्रतिबन्ध को अनदेखा किया
और वस्त्रों की ऐसी शैली विकसित की जो की उच्च वर्ग की हिन्दू महिलाओं के जैसी थी |
उच्च वर्ग मिशनरियां और दलित वर्ग सब 26 जुलाई के आदेश से संतुष्ट नहीं थे | सबों
ने इसका विरोध किया | ईसाई इसे समानता के अधिकारों के विरोध में मानते थे ,ब्राह्मण
इसे धर्म में दखल मानते थे | मद्रास के तात्कालिक गवर्नर ने उस वक्त सामाजिक सुधार
और चेतना पर जो आदेश दिया उसमें लिखा कि इन अछुत महिलाओं के सन्दर्भ में सतत जारी
यह प्रक्रिया अन्यायपूर्ण प्रकृति की है | आने वाली दुनिया हम पर रोएगी कि हमने इस
अवसर को अपने हाथों से जाने दिया |आखिरकार1865 के आदेश द्वारा सबको ऊपरी वस्त्र
पहनने की आजादी मिली |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अछूत महिलाओं को उचित वस्त्र न पहनने देने के
विरोध में दलित समाज सुधारक अयंकली ने (1863-1941) ब्रिटिश शासन में त्रावनकोर में
खूब काम किया | उन्होंने लोगों को संगठित कर सशक्त तरीके से इस कुप्रथा का विरोध
किया | समाज में जागृति के लिए स्कूलों की स्थापना पर जोर दिया | </span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><span style="color: blue;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>एज्वा समुदाय
में पैदा हुए अधायात्मिक संत नारायण गुरु (1854-1928) ने भी केरल समाज के वंचित
तबके की महिलाओं के उत्थान के लिए खूब काम किया | उन्होंने सुधार आन्दोलन का
नेतृत्व किया, जातिवाद को खारिज किया और अधायात्मिक स्वंत्रता और समाजिक समानता के
नए मूल्यों को बढ़ावा दिया | नारायण गुरु ने धार्मिक तीर्थयात्रा का लक्ष्य वंचितों
में शिक्षा,स्वच्छता, भगवान की भक्ति, समाजिक संगठन, कृषि, व्यापार,हस्तशिल्प,और
तकनीकी प्रशिक्षण का प्रचार करना बताया | 1822 में रवीन्द्रनाथ टैगोर ने नारायण
गुरु से मिलकर कहा कि उन्हें ऐसा कोई व्यक्ति नहीं मिला जो नारायण गुरु से अधिक या
उनके समकक्ष भी अध्यात्मिक प्रतिभा रखता हो |</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="EN-US" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ऐसे लोगों के
अथक प्रयासों,कानून बनने के वाबजूद भी महिलाओं के ऊपरी वस्त्र पहनने का विरोध 1924
तक होता रहा | सामाजिक व्यवस्था की बेडी में जकड़े एक बीमार समाज में एक आन्दोलन
125 सालों तक महिलाओं के ऊपरी वस्त्र पहनने के लिए आंदोलित रहा क्या यह हमारी
अंतरात्मा को झकझोरता नहीं है ?</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">समय के अंतराल से दक्षिण भारत की इन अस्पृश्य जातियों
में से कई धर्म परिवर्तन कर ईसाई बने | कई जाति परिवर्तन कर क्षत्रिय बनने से उच्च
जाती में आ गए | आर्थिक स्थिति बेहतर होने से नये काम धंधे, बेहतर नौकरियों आदि के
कारण अब नाडार, एज्वा, जैसी जातियां और इनके सरनेम दक्षिण भारत में दलित नहीं माने
जाते हैं | समय तो बदला लेकिन आज भी देश में कई स्थानों पर इन दलित जातियों पर अत्याचार,
उत्पीड़न, के समाचार आते रहते हैं | इन जातियों के विभिन्न क्षेत्रों में आरक्षण से
जहां उनकी आर्थिक स्थिति बेहतर हुई है, वहीं राजनैतिक कारणों से समाज में गहरा
तनाव भी बढ़ा है |</span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अर्पणा दीप्ति <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-36370973804412422872019-01-16T17:59:00.000+05:302019-01-16T17:59:39.712+05:30मैं छठीहारिन (संस्मरण )<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-1iHXMMFR8oU/XD8edb9YCUI/AAAAAAAABOk/-B3PkNXuJkkoq6wYCnGbU4AQWL8Jde5UwCLcBGAs/s1600/49850572_2607666659249936_2668818383390113792_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="539" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-1iHXMMFR8oU/XD8edb9YCUI/AAAAAAAABOk/-B3PkNXuJkkoq6wYCnGbU4AQWL8Jde5UwCLcBGAs/s320/49850572_2607666659249936_2668818383390113792_n.jpg" width="179" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
चित्र साभार ;-अनुराग सिंह के कैमरा से </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरा
मानना है कि छठ महापर्व एक डीटाक्स प्रासेस है मानसिक और शारीरिक दोनों | अंत में
यह कठिन व्रत आपको बिलकुल शांत सरल और तरल कर देता है मानो जैसे आपके भीतर उगी हुई
नागफनी समतल हुई जा रही है हौले हौले ........तमाम नुकीलापन जो आपके वजूद में
मौजूद है, आहिस्ता-आहिस्ता चिकना हुआ जा रहा है |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मुझे आज भी याद है;-आज से पांच साल पहले जब
मैंने छठ शुरू किया यह बिल्कुल अनप्लांड था | मेरी बचपन से आदत है मैं कोई भी चीज
पहले से प्लान नहीं करती हूँ | बस चंद घंटे और मैंने निर्णय लिया मुझे छठ व्रत
करना है | पहली बार छठ करने के बाद मेरी अनुभूति कुछ ऐसी थी मेरे आँख, मन और रूह
को खाद.....पानी मिला हो ! हाँ .....मैं भूख से बेहाल अवश्य हुई थी |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-2hXfCt1DeOU/XD8euuxYcCI/AAAAAAAABOs/ygCjLk3jpVc8T6b097XN3eHGYao6BPaqgCLcBGAs/s1600/49898962_2607666725916596_1072819737471221760_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="240" src="https://1.bp.blogspot.com/-2hXfCt1DeOU/XD8euuxYcCI/AAAAAAAABOs/ygCjLk3jpVc8T6b097XN3eHGYao6BPaqgCLcBGAs/s320/49898962_2607666725916596_1072819737471221760_n.jpg" width="320" /></a></div>
<span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> चित्र साभार-डा.पूजा किशोर कुणाल के कैमरा से</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस पर्व को
करते समय मुझे मेरी दादी का मुस्कुराता चेहरा:-सब चीजों को अमनिया(पवित्र) बनाए रखने
से लेकर दौउरा,सूप, सुपली, कुरनी, कोसिया,कसार,ठेकुआ, उखियार (sugarcane) केला, नारियल
मौसम में मिलनेवाले सभी फल तथा सब्जी मटिया सेनुर, पीपा सेनुर के इंतजाम में
व्यस्त अकेली परेशान होती मेरी माँ मुझे याद आती है | उन दिनों में मेरा लड़कपन,अल्हड़पना
या नादानी जो भी कहिए पर्व त्यौहार या लोक</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">रिवाज
में बिल्कुल विश्वास नहीं करती थी | अपनी माँ को परेशान होते देख दादी को पोंगा
पंडिताइन कह देती थी | माँ-दादी दोनों समवेत स्वर में कह बैठती थी ई साधारण पवनी
नहीं है हाथ जोड़ो;धीरज रखो आदित्य बाबा से गोहार लगाओ | हमारे साथ बैठकर गीत गाओ |</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हमेशा की तरह इसबार भी कार्तिक मास में छठ
पवनी समाप्त होने के बाद मैं मुड़-मुड़कर छठ घाट को देख रही थी ......लौटते हुए
मैंने घाट पर क्या छोड़ा है ?....... आश्वस्त हूँ कुछ मिट्टी के दीए, फूल-माला चावल
का बना पिसा हुआ अइपन, कुछ हवन की आम की लकड़ियाँ कुछ मूर्ति विसर्जित नहीं की.... पॉली
पैक नहीं.... इतना इकोफ्रेंडली कोई त्यौहार नहीं | बीतता हुआ छठ उदास कर जाता है .....सजे
सूप दौउरा खाली औंधे पड़े हैं........दीए बुझ गए हैं ....मगर कपूर,घी, धूप मिली
हुई; गमगम महकता हुआ छठवाला कमरा जरा सा सूना लग रहा था | छठ गीतों की थकी हुई
टेर..... सुखा हुआ घोरुआ सिंदूर एवं अइपन का कटोरा .....घर में बड़े,बूढ़े या बच्चे के
जमात में हम तीन ही तो हैं जो की अलसाए पड़े हुए हैं |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://3.bp.blogspot.com/-kbdox_fLxlE/XD8fJyHcHcI/AAAAAAAABO4/OTVCTU40wK8QiZKY4GO18VGxLSxsckADgCEwYBhgL/s1600/50234866_2607666772583258_8015333904133128192_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="539" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-kbdox_fLxlE/XD8fJyHcHcI/AAAAAAAABO4/OTVCTU40wK8QiZKY4GO18VGxLSxsckADgCEwYBhgL/s320/50234866_2607666772583258_8015333904133128192_n.jpg" width="179" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="font-size: 21.3333px;">चित्र साभार;-मणिशंकर सिंह </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">दादी तो अब हमारे बीच में नहीं है लेकिन छठ के
गीतों से मेरा ख़ास जुड़ाव है एक नास्टेलजिया (nostalgia) से गुजरती हूँ इन गीतों को
सुनते हुए | संझा पराती गाने के लिए फुआ मुझे हमेशा पकड़ने के फिराक में रहती थी ............गीत
की लम्बाई इसके हाईस्केल और धीमे पेस को देखते हुए परिवार के बांकी बच्चे भाग लेते
थे लेकिन मैं इत्मीनान से दादी,चाची के बगल में बैठ उनके चैलेन्ज को स्वीकार करती
थी| आज स्मिता राजन के स्वर में यह गीत सुनकर पुनः यादें ताजा हो गई |</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen='allowfullscreen' webkitallowfullscreen='webkitallowfullscreen' mozallowfullscreen='mozallowfullscreen' width='320' height='266' src='https://www.blogger.com/video.g?token=AD6v5dx7SWRB0HLT-HDAVLZF69Nyn0kPtdrOi9NtPRJR5xaoHT656Bj-xl5qz5uBTlqvMXgGGMGPBht5aaeZUY9iqw' class='b-hbp-video b-uploaded' frameborder='0'></iframe></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
छठ लोक गीत;-आदरणीय स्मिता राजन दीदी </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> ....जाने कौन सा टीस हम सबके कंठ से समवेत फूटता ..... और यह गीत हम सबके बीच
तरल सा बहता रहता | एक और गीत था आदित्य होऊ न सहाय........दीनानाथ होऊ न सहाय |</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;">इन गीतों को सुनकर अब ऐसा महसूस होता है
की पानी में खड़ी वह तिरिया मैं हीं हूँ ....अंचरा पसारकर अहिवात की कामना करते हुए
......या फिर गोद गजाधर पूत ....हाँ रूनकी-झुनकी धिया तो नहीं है इस बात का मलाल
आज भी कलेजा को सालता है ......नैहर सासुर की सुख-शान्ति की कामना..... भाई-भतीजा ....मांगती
हुई निर्मल काया से मनसा पूरन की आस लगाए भाव से आदित्य होऊ न सहाय गीत सुनती हूँ |</span><span lang="HI" style="font-size: 16pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;">टोका-टाकी के बंधन से आजाद हो चुकी हूँ जिम्मेदारी अब स्वयं के कंधे
पर आन पड़ी है | </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;">अर्पणा दीप्ति </span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-64144262663707743372019-01-08T22:57:00.000+05:302019-01-08T22:57:02.187+05:30मेरे शब्द जिन्दा लोगों के लिए <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://3.bp.blogspot.com/-4dZOYsVqZbA/XDTZfPTJt4I/AAAAAAAABIM/CcaONP3KB3Qa3rhXW-u6wNGuGcXo0NexwCLcBGAs/s1600/49899571_2591357447547524_31496068923392000_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://3.bp.blogspot.com/-4dZOYsVqZbA/XDTZfPTJt4I/AAAAAAAABIM/CcaONP3KB3Qa3rhXW-u6wNGuGcXo0NexwCLcBGAs/s320/49899571_2591357447547524_31496068923392000_n.jpg" width="240" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शब्द एक महत्त्वपूर्ण तथा आवश्यक औजार ही तो है जिसे व्यक्ति सम्वाद
करता है | शब्द एकत्रित हो वाक्याकर रूप लेती है भाषा कहलाती है | भाषा साहित्य की
अमूल्य उपलब्धी है | भाषाविज्ञान के अंतर्गत इसका विस्तृत एवं विशद अध्ययन किया
जाता है | जो व्यक्ति सम्वाद विज्ञान से जुड़े हुए हैं उन्हें यह अच्छे से ज्ञात
है; मनुष्य के जीवन में शब्द का कितना अहम स्थान है | सार्थक शब्दों का चयन आपके सम्वाद
में गलतफहमी पैदा होने से बचाता है | सही समय में प्रयोग किया गया सही और सटीक
शब्द आपको आशावान, सहयोगी तथा न्यायपूर्ण बनता है </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आप अपने अनुभवों के
आधार पर स्वयं को परख सकते हैं | अगर आप पेशे से डाक्टर या वकील हैं तो क्या आपके
अच्छे शब्दों ने आपके मुवक्किल या रोगी का मनोबल बढ़ाया? या फिर आपका निन्दा या उनके अन्दर कमियों को <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ढूंढने वाले शब्दों ने उनके मनोबल को गिराया है ?
आप किन शब्दों का चयन किन परिस्थितयों में करते हैं यह आप पर निर्भर करता है:-प्रशंसा
या निंदा, अच्छा या बुरा, सहमती या असहमति ?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 411.1pt; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> अब कुछ बातें वर्तमान सन्दर्भ में मनुष्य
के जीवन शैली तथा उसके बदलते एवं खंडित होते मूल्यों की:-</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">साहित्य
की किसी भी विधा से हमेशा यह अपेक्षा रहती है कि वह मनुष्यों के संस्कारों को
परिष्कृत करे, उसमें मानवीय मूल्यों की चिंता हो,परिष्कृत जीवनशैली हो, जिन्दगी के
नैतिक फैसले के साथ-साथ न्याय और अन्याय की संघर्ष भूमि हो ! किन्तु वर्तमान
सन्दर्भ में ये सारी बातें बेमानी दीखती है | मनुष्यता का नैतिक क्षरण हो चूका है ,
वह सपने तो देखता है लेकिन उसके सपने क्षणभंगुर रेत पर बने उस घरौंदे के मानिंन्द
है जिसमें नैसर्गिकता तो है, किन्तु उंचाई और गहराई नहीं | जहाँ एक तरफ जीवन में
आनंद उपेक्षित हो गया है वहीं रोटियाँ उसके दोनों आँखों के बेहद समीप आकर खड़ी हो
गई है ; इतना समीप कि उसके आगे उसे कुछ सूझता नहीं है | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उसकी मुस्कान धूमिल हो चुकी है, हाय-हाय करते वह
पीड़ा में जी रहा है ; सम्वेदनाओं में पल रहा है | मनुष्य की पीड़ा और संघर्ष दोनों एकाकार
हो चूका है | जीवन की छोटी से छोटी घटना को हर कोण से जांचा-परखा जाने लगा है |
मानो आस्था-विश्वास और मनुष्यता नोच ली गयी हो | समाज की उपभोक्तावादी संस्कृति
में झूठ,फरेब, छल, दगाबाजी, दोमुहपना, रिश्वत,दलाली, भ्रष्टाचार जैसे अनैतिक
आचरणों को सार्वजनिक रूप से स्वीकृति का ठप्पा लग गया है | आज के भूमंडीकरण के दौर
में ये तो बात हुई मनुष्यता की |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अब किस्सागोई
शब्द का ! शब्द तो हमारे बीच बहुल मात्रा में है जिसमे मनुष्य के भाव,उनकी उत्तमता
उनकी अनुत्तमता का स्वरूप, मनोवेगों का प्रवाह, उसका क्रोध, उसकी करुणा, दया-प्रेम
तथा उसके अंत:करण के सौन्दर्य को हम देख पाते हैं |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>वह शब्द हीं तो है जिसके द्वारा हमें इतिहास,
वैज्ञानिकता, दर्शन, अमानवीय व्यवहार, मानवीय चेतना, माधुर्यता, दीन-दुखियों की
पीड़ा, आनन्द-क्लेश एवं मानव जीवन पर परिस्थितजन्य प्रभाव की यथार्थता सुन्दरता
कोमलता आदि का बोध होता है |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>शब्द जिन्दा होते हैं; इनमे अद्भुत प्राण शक्ति
होती है और एक आत्मा भी ! शब्द की सत्ता और महत्ता को न तो हम नकार सकते है और न
ही इनकार कर सकते हैं | हमारे बुजूर्ग हमेशा हमे अपशब्द कहने से रोकते हैं |
उन्हें शब्द की सत्ता तथा <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उसकी ताकत का
भान था | चूंकि वे आशीर्वाद और अभिशाप के लिए प्रयोग किए जानेवाले शब्दों की ताकत
को जानते थे |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दक्षिणी
प्रशांत महासागर में सोलोमन द्वीप एक देश है ;जो हजारों द्वीपों को मिलाकर बना है |
इस द्वीप समूह के आदिवासी समाज में एक अद्भुत और अनोखी प्रथा का प्रचलन है | ये
आदिवासी अभिशाप जादू का अभ्यास विशालकाय पेड़ों को सुखाने के लिए करते हैं | अगर
पेड़ अति विशाल है जिसे कुल्हाड़ी से काटना असम्भव है किन्तु अगर इसे काटना अनिवार्य
है तो आदिवासी उस पेड़ को घेर लेते हैं ;उसके चारो तरफ घूमते हुए गालियाँ देते हैं ,
नकारात्मक रूप से श्राप देते हुए पेड़ पर चिल्लाते है | यह नकारात्मक<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ऊर्जा पेड़ में जीवन शक्ति को नुकसान पहुंचाती
है जिसके परिणामस्वरूप कुछ दिनों में पेड़ मरकर/सुखकर जमीन पर गिर जाता है | हमारे
शास्त्रों में भी कहा गया है मनुष्य के जिह्वा में सरस्वती का निवास होता है | हम
जैसा सोचते है जिन शब्दों का प्रयोग करते हैं हमारा व्यक्तित्व उसी के अनुरूप
निखरता है | सकारात्मक शब्द सकारात्मक ऊर्जा लेकर आता है नकारात्मक शब्द<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>नकारात्मक ऊर्जा हमारे अन्दर भरता है |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संस्कृत
में कहा गया है :-“वचनम् किम दरिद्रता” | </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मनुष्य
अगर ज्ञान से समृद्ध है किन्तु वह सही शब्दों का चयन सही जगह पर नहीं कर पाता है
तो उसका ज्ञान व्यर्थ है | कुछ लोग अच्छे वक्ता होते हैं; उन्हें यह अच्छे से पता
होता है कि शब्दों के साथ कैसे छेड़छाड़ कर सही क्रम में सजाकर वजनदार बनाकर सही जगह
पर उसका इस्तेमाल कर श्रोता को अपने तरफ आकर्षित किया जा सकता है |</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 18.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>शब्द इतना वजनी होता है
कि <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>वह आपकी आत्मा को छलनी कर सकता है ;
आपको मरने के लिए छोड़ सकता है, पुनः जीवित भी कर सकता है | शब्द में इतनी शक्ति
होती है कि वह आपको अपने तरफ आकर्षित कर सकता है; प्रेम तथा घृणा का पात्र बना
सकता है; आपको छल सकता है ; आसानी से आपको प्रभावित कर सकता है | शब्द इतना बलशाली
होता है कि वह आपको राजा-रंक दोनों बना सकता है | भले ही आप राजा के पुत्र क्यों न
हो –आप अपने को अभिव्यक्त करना नहीं जानते ! अपने शब्दों द्वारा प्रभावपूर्ण
सम्वाद नहीं कर सकते, आदेश देना या शासन करना नहीं जानते- तो आप अच्छे शासक बनने
योग्य नहीं हैं | हमेशा यह याद रखना होगा कि शब्द लोगों को बाँट सकता है; जोड़ सकता
है; तन और मन दोनों को आहत कर सकता है सुकून भी पहुंचा सकता है | हमे परिस्थति
विशेष का अवलोकन करते हुए सही, सटीक एवं उपयुक्त शब्दों का चयन करना चाहिए |</span><span style="font-size: 18.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: right;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अर्पणा दीप्ति <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 18.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
</div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com2Unnamed Road, Gogri, Maharashtra 444402, India20.325505635137453 77.243136349999986-9.3940158648625456 35.934542349999987 50.045027135137452 118.55173034999999tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-66306382936050414482018-12-27T13:20:00.000+05:302018-12-27T13:20:34.516+05:30“तुम मिली......जीने को और क्या चाहिए” <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">था बिछोह दो दशकों
का भारी,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विलग हो हुई अधूरी;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बस साँसे थी तन में ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शक्तिहीन मन-प्राण |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">थे कुछ शिकवे और शिकायत ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उस अनंत सत्ता से ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बनी फरियादी किया फरियाद ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">याद किया तुम्हें जब-जब ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">नयन-नीर-सजल </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अधीर मन प्राण |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">हुई आज पुनः सम्बल</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 16pt;">पाकर तुमको-</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक क्षण सहसा चौंकी !</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहीं दिवा स्वप्न तो
नहीं !!</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बातें कर तुमसे बहुत
रोई ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">होती जो तुम साथ
मेरे ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मिलकर हम देते जग को नई दिशा,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">एक नया क्षितिज एक नया उजियारा ||</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हाँ ! वो तुम्हीं तो
थी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">करती थीं मुझमे नव
उर्जा का संचार ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विलग हो हुई स्वप्न विहीन
आँखे |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">थे पथ दिशाहीन;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">था संघर्षरत तन,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पथ पर थे अंगारे ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">झुलस रहा था मन-प्राण,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">काश होती जो तुम ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पथ के शूल बनते फूल ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अंगारे देती शीतलता |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">उहापोह में नन्हा अंकुर आया भीतर ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हुआ नाभिनाल आबद्ध ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हुई ममत्व से सम्बलित |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">क्या भुलूँ क्या याद
करूं ?</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कहाँ-कहाँ से गुजर
गई ? </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अस्तित्व के
जद्दोजहद में,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">वय के चार दशक बीत
चुके हैं,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पांचवे की दहलीज पर
हूँ खड़ी |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">शब्द तुम्हारे मैंने सहेजे</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बना सम्बल जब-जब टूटी मैं;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अश्रुपूरित नयन पढ़ती थी संदेशा ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">गिरती थी, बिखरती थी, बढ़ती थी आगे ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बस है यही कहानी ||</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम नहीं बदली बिल्कुल;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आज भी हो वैसी हीं, </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">विधि के ये एहसान
नहीं कम;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">पाया तुमको फिर से </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आओ बैठे कुछ क्षण;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं बोलूं तुम सुनना ,</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दो दशकों का दूँ ;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुमको लेखा-जोखा, </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम कुछ अपनी कह लेना;</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं सुनाऊं सबसे ज्यादा ||</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम्हारी
चंद पंक्तियाँ पुन: तुमको-</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“जब याद
आए मेरी मिलने की दुआ करना|”</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरी
दुआ कुबूल हुई |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">तुम्हारी
मानस की चौपाई-</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“जेहि
के जेहि पर सत्य सनेहू / सो तेहि मिलहि न कछु संदेहू ||”</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">और तुम
मुझे मिली |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“तुमने
कहा था ये बातें सिर्फ दोस्ती के सम्बन्ध में नहीं सपनों के सम्बन्ध में भी लागू
होती है , सपने देखना कभी नहीं छोड़ना |”</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दिनांक -</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">4-6-1998 (</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">महरानी रामेश्वरी महिला महाविद्यालय छात्रावास दरभंगा)</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अर्पणा दीप्ति </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-51919093740029137982018-12-06T22:30:00.000+05:302018-12-06T22:32:09.374+05:30स्मृति शेष<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आख़िरी मुलाक़ात </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">3</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सितम्बर </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">2018</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सुबह </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">9</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> बजे</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-Wa56BLm2ia0/XAlT8Qog8BI/AAAAAAAAA88/9P6LQayKgegVtG9ztO-VVhlgUvHawL9xACLcBGAs/s1600/46358949_2517799161570020_1305390992483942400_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="540" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-Wa56BLm2ia0/XAlT8Qog8BI/AAAAAAAAA88/9P6LQayKgegVtG9ztO-VVhlgUvHawL9xACLcBGAs/s320/46358949_2517799161570020_1305390992483942400_n.jpg" width="180" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">माँ
जैसे आपको पता था</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आप इस धरती पर अधिक दिन नहीं रहेंगी इसलिए आप
बिल्कुल छोटी बच्ची बन गई थी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">जैसे ही हमें पता
चला आप डाक्टर के निगरानी में हैं अनुराग ने कहा माँ-पापा आप पटना फ्लाईट से चले
जाइए </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">अस्पताल में मुझे और बेटा को देखकर हाथ पकड़ कर</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आप बहुत रोई थीं <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मैंने कहा आप ठीक हो जाइयगा अब हम आ गए हैं ,</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">और सचमुच आपका स्वास्थ्य सुधरता गया</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आप घर आ
गई </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">एक सप्ताह बाद आपने मुझसे कहा अब मैं ठीक हूँ तुम
लोग जाओ </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">अनुराग को खाने-पीने में कठिनाई हो रहा होगा </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| 3</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सितम्बर शाम पांच बजकर चालीस मिनट पर<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पटना से हैदराबाद के लिए फ्लाईट था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आपने बाबूजी से कहा दुलहिन और मणि विमान से चला जायगा और डेढ़ घंटे में
पहुंच जाएगा </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हाँ साथ
ही आप ने ये भी कहा था<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मुझे चाय पिलाओ कुछ
अच्छा खिला दो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">साग बनाओ और एक रोटी चालाकी नहीं करना देखो तुम
मुझे ठग कर दो रोटी खिलाती हो मैं सब जानती हूँ ! आपने बड़े प्रेम से चेताया था
मुझे? </span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">बड़े ही
चाव से आपने भोजन की थाल को देखा फिर रोटी का उल्ट-पलट कर मुआयना किया संतुष्ट
होने के बाद बेटा (मेरे पति) से कहा खाना अच्छा बनाती है बिल्कुल मेरे जैसा </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">हँसते हुए बेटा से कहा बहुत सीधी-सपाटी है बिलकुल मेरे जैसी सम्भाल कर
रखना इसे कोई तकलीफ न हो</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|
</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">बेटा ने कहा न दीदी (माँ) बहुत जिद्दी है तुझे
नहीं न पता </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मेरे सिर पर हाथ फेरते हुए आपने मुझे आशीषा बेटे
के तरफ देखकर हंसने लगी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>रोटी
खाने के बाद बेटा के साथ थाल में चावल खाने की इच्छा जाहिर की थी, मुझसे कहा एक
निवाला खिला दो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> जा रही हो मेरा मालिश कौन करेगा करके जाओ </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">?</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> अच्छे से</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मुझे नहला दो गर्मी
बहुत है </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सिंदूर लगा दो आज साड़ी भी पहना दो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हालांकि ससुराल से मेरा
आना-जाना न के बराबर था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> आजीविका तथा अध्ययन-अध्यापन में व्यस्त रही </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">पड़ोसियों ने आप से कहा आपकी बेटी बहुत सेवा करती है </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">शायद वे मुझे जानते नहीं थे ! उनसे मुखातिब होते हुए आपने कहा- नहीं
ये मेरी मंझली बहु है परिवार तथा गाँव में सबसे पढ़ी-लिखी मणि की दुलहिन है |<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मिथिला से है, मधुबनी की मेरा पोता मेरे बेटा
से भी लम्बा है परिवार में सबसे बड़ा </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आपके मुखमंडल पर एक
अलग ही आभा</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">एक तेज</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">एक ऐसा संतुष्टि
जिसे आज से पहले मैंने कभी नहीं देखा </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सचमुच मां अप्रतिम
सुंदर दिखी उस दिन आप |</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">अपने पुराने अंदाज
में दरवाजा पर कुर्सी पर बैठ गई आप मानो यह कहना चाह रही थी जाना है तो जाओ मैं
तुम्हारे बिना भी रह लूंगी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">लेकिन आप ह्रदय से
रो रही थी मैं जानती थी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|
</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आप मेरे कमरे में आई और कहा तुम्हें बहुत काम
करना पड़ रहा है, एक सुबह से तुम काम कर रही हो कुछ खा लो और हाँ काजु भुन दो ठीक
वैसे ही काली मिर्च डालकर जैसे अनुराग के लिए बनाती हो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">और हां सुनो ! खाना बनाने वाली को सिखा दो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मैं हंस पड़ी थी</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">;</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">-</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मैंने कहा आप खत्म होने से चार दिन पहले मुझे बता दीजियेगा मैं
हैदराबाद से आपको कुरियर कर दूंगी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">आप रो पड़ी थी आँख
में आंसू लेकर कहा कहाँ सुनते हैं तुम्हारे ससुर आजकल ! कहती हूँ- काजु-बादाम
मंगवा दीजिये खाने से शरीर में ताकत होगा | कहते हैं भात-रोटी खाइए उससे ताकत होगा
| काजू-बादाम आप नहीं पचा पाएंगी और महंगा भी मिलता है </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मैंने इनसे <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कहा इन्होंने बगल
के दुकान से एक किलो काजू एक किलो बादाम तथा एक आधा किलो फूल मखान मंगवा कर रख
दिया </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">मेरे कमरे में एक जाली का अलमारी रखा था मानो वह
अलमारी न हो आपकी तिजोरी हो उसकी चाभी हमेशा आपके पास रहती थी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पहली बार आपने वह चाभी मुझे दिया और कहा ठीक है
ये सब इस में बंद कर दो</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">और चाभी बाबूजी को दे दो </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हमलोगों के हैदराबाद आने के
ठीक एक सप्ताह बाद आपने बेटा से फोन पर सम्वाद करते हुए अपने स्वास्थ्य पुन:
बिगड़ने की सूचना दी </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">अन्न से शत्रुता कर लिया आपने</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">नींद के पथ पर कांटे बो दिए आपने</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">अंतिम समय में पारिवारिक
अवसाद<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>से व्यथित हो रहीं थीं | व्यथा के
फफोले आपकी आत्मा पर स्पष्ट दिख रहा था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">पृथ्वी अपने धूरी पर
घूम रही थी</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">सूरज आसमान में चक्कर काट रहा था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">लेकिन आपके तुणीर से जीवन रिक्त हो रहा था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> महाप्रयाण के लिए एकदम तत्पर थीं आप </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| 22</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">
सितम्बर की रात का<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अपना रंग था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">काला घना </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">|</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>आप तो
जिंदादिल थीं फिर आपके जीवन में अवसाद की ऐसी रात क्यों आई जिसकी कोई सुबह नहीं थी
</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">रोशनी पर ग्रहण लग चुका था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| 23</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"> सितम्बर की भोर का
उजियारा मौत के साए में सिसक रहा था आप सारे बन्धनों से मुक्त हो चुकीं थीं </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">हम दोनों रोते रहे चुप कराने का किस्सा खत्म हो चुका था </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">| </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 106%;">कुछ नहीं बचा था सिसकियों के सिवा .........<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 106%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 8.0pt; margin-left: -21.3pt; margin-right: 41.4pt; margin-top: 0cm; text-indent: -49.6pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 8.0pt; margin-left: -21.3pt; margin-right: 41.4pt; margin-top: 0cm; text-indent: -49.6pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 8.0pt; margin-left: -21.3pt; margin-right: 41.4pt; margin-top: 0cm; text-indent: -49.6pt;">
<br /></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com06, F, 303 Hennessy Rd, Wan Chai, Hong Kong22.2784427 114.17763179999997-7.4410443000000015 72.869037799999973 51.9979297 155.48622579999997tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-10211801067021465642018-10-17T22:46:00.001+05:302018-10-17T22:47:22.995+05:30मैकिसम गोर्की और उनकी कालजयी रचना “माँ”<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<span style="color: blue; font-family: "mangal" , serif;"><span style="font-size: 21.3333px;">-अर्पणा दीप्ति </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-HcZ21DjlvII/W8dtJ374c6I/AAAAAAAAA4c/8GJTBUlgwucBvzlbqhw9xAHxRfY66_0FACLcBGAs/s1600/35246309_2275609679122304_3800283275063197696_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-HcZ21DjlvII/W8dtJ374c6I/AAAAAAAAA4c/8GJTBUlgwucBvzlbqhw9xAHxRfY66_0FACLcBGAs/s320/35246309_2275609679122304_3800283275063197696_n.jpg" width="240" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;">वर्ष </span><span style="color: blue; font-size: x-large;"><span style="font-family: "kokila" , sans-serif; line-height: 107%;">2018</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"> </span></span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;">सोवियत साहित्य के पितामह एवं महान लेखक मैकिसम
गोर्की के जन्म के</span><span style="color: blue; font-size: 16pt; line-height: 107%;"> 150</span><span lang="HI" style="color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt; line-height: 107%;"> सौ वर्ष पूरे होने के कारण विशिष्ट है साथ ही
साथ ही उनकी कालजयी रचना “माँ” उपन्यास के 112 वर्ष पुरे होने के वजह से भी
उल्लेखनीय है | मुमताज हुसैन ने अपने एक साहित्यक लेख में लिखा “शेक्सपियर के बाद दुनिया
के अधिकाँश लोग गोर्की का ही नाम लेंगे |”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">प्रसिद्ध
लेखक ख्वाजा अहमद अब्बास ने बड़े ही दिलचस्प तरीके से गोर्की की लोकप्रियता और
पाठकों पर उनके प्रभाव को व्यक्त किया | 1968 में सोवेत्स्काया कुल्तुरा (सोवियत
सांस्कृतिक) पत्र में छपे लेख में लिखा था –“ दुनिया के किन तीन लेखकों ने आपको
सबसे अधिक<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>प्रभावित किया ?ऐसा प्रश्न
पूछने पर आपको उत्तर मिलेगा-</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-list: Ignore;">क.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">मैकिसम
गोर्की, थामस मन, और बर्नाड शा |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-list: Ignore;">ख.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">लाय
टालस्टाय, हेबरट वेल्स, और मैकिसम गोर्की | </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-list: Ignore;">ग.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"> </span></span></span><!--[endif]--><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">गोल्स
वर्दी, फ्रांस काफ्का और मैकिसम गोर्की | </span></span></div>
<div class="MsoListParagraphCxSpLast" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="color: blue;"><a href="https://3.bp.blogspot.com/-D8e4sz0rYDw/W8dtY4CM7-I/AAAAAAAAA4g/A7MLi9VX1iIM6QYohjo0baUxHNxtSzyeQCLcBGAs/s1600/35402438_2275609782455627_98434989657423872_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="280" data-original-width="210" src="https://3.bp.blogspot.com/-D8e4sz0rYDw/W8dtY4CM7-I/AAAAAAAAA4g/A7MLi9VX1iIM6QYohjo0baUxHNxtSzyeQCLcBGAs/s1600/35402438_2275609782455627_98434989657423872_n.jpg" /></a></span></div>
<span style="color: blue;"><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">यानि की
हर तीन नाम में से एक नाम अवश्य मैकिसम गोर्की का होगा | स्वयं प्रेमचन्द ने
गोर्की के निधन पर अपनी पत्नी से कहा –“जब घर घर शिक्षा का प्रसार हो जायगा तो
क्या गोर्की का प्रभाव घर-घर न हो जाएगा | वे भी तुलसी सुर की तरह घर-घर न पूजे
जायेंगे ?</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">अब बात गोर्की की कालजयी रचना “माँ” की |</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“माँ” महज एक उपन्यास नहीं
बल्कि सोवियत साहित्य की बुनियाद का पहला पत्थर है | 1906 में गोर्की द्वारा लिखा
गया इस उपन्यास में क्रांतिकारी मानवता की बहुआयामी झलक देखने को मिलता है | यह
पुरी दुनिया की समूची मेहनतकश और मुक्तिकामी जनता के लिए लिखा गया एक अत्यंत
महत्वपूर्ण दस्तावेज है जिसने असंख्य लोगों की चेतना को झकझोरा था | इसे पढने के
बाद बहुत से लोग प्रगतिशील एवं वामपंथी आन्दोलन से जुड़े थे | इस उपन्यास का
केन्द्रीय विषय 1905 से पूर्व सोवियत संघ मजदुर वर्ग का जीवन, निरंकुश राजतंत्र, और
पूंजीपति वर्ग के खिलाफ उनका संघर्ष, उनकी क्रांतिकारी चेतना में वृद्धि तथा इस
क्रांति से आगे आए पथ-प्रदर्शक एवं क्रांतिकारी नेताओं को चित्रित किया गया है | </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">उपन्यास की कथावस्तु सच्ची घटनाओं के तानेबाने से
बुना गया है | इस उपन्यास को रूस के परम्परागत साहित्य और समाजवादी आन्दोलन से
प्रेरित नव साहित्य का सेतु कहा जा सकता है |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>उपन्यास का नायक पावेल रूसी क्रांतिकारी
साहित्य का एक लोकप्रिय नाम है | इस उपन्यास से प्रभावित होकर दुनिया के कई देशों
के माता-पिता ने अपने बच्चों का नाम पावेल रखा | पावेल के माँ पेलागेया निलोवाना
जो कि उपन्यास की केन्द्रीय पात्र है पुलिस के हत्थे चड्ढ जाती है उसके हाथ में वह
सूटकेस है जिसमे पावेल के भाषण </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">तथा
पर्चे हैं | पुलिस के अत्याचार से वह टूटती नहीं है कहती है “बेवकूफों तुम जितना
अत्याचार करोगे हमारी नफरत उतनी बढ़ेगी |” </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">मां</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">”</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> कोई काल्पनिक उपन्यास नहीं है गोर्की ने इसमें क्रांतिपूर्व रूस के
झंझावती दौर के जीते-जागते पात्रों से सजाया है | उनके उपन्यास के नायक पावे</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">ल महान </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">अक्टूबर समाजवादी क्रान्ति के सैनिक प्योत्र जालमोव थे और पेलागेया निलोवना
उनकी माँ आन्ना किरील्लोवना थीं | प्योत्र बोल्शेविक पार्टी के सक्रिय कार्यकर्ता
थे |</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">जारशाही अदालत ने उन्हें साइबेरिया में निर्वासन
की सजा दी थी | गोर्की की मदद से प्योत्र साइबेरिया से भाग निकले थे | 1905 में
क्रान्ति के समय मास्को के हथियारबंद मजदूर दस्तों के संगठन में भाग लिया |
जानलेवा बीमारी<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>तथा डाक्टरों के मनाही के
बावजूद प्योत्र क्रांतिकारी संगठन के लिए काम करते रहे | उन्होंने अपने
क्रांतिकारी जीवन तथा गोर्की से मुलाकातों के संस्मरण लिखे साथ ही गोर्की के ‘माँ’
उपन्यास के पाठकों से पत्र व्यवहार भी करते रहे | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>प्योत्र जालोमोव बहुत साल तक ज़िंदा रहे </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">1955</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> में </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">78</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> साल की उम्र में उनकी मृत्यु हुई | उनकी माँ
आन्ना किरील्लोवना ने भी काफी लंबी उम्र पाई | उनके बारे में गोर्की ने लिखा है-सोमोर्व
में पहली मई के जुलूस के लिए सजा पानेवाले प्योत्र जालोमोव की मां का ही रूप
पेलागेया निलोवना थी | वे गुप्त संगठन में काम करती थी और भिक्षुणी के भेष में
साहित्य ले जाती थी | आन्ना किरील्लोवना का जन्म </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">1849</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> में एक
मोची के घर में हुआ था | उनकी जिन्दगी काफी कठिन रही | पति की मृत्यु के बाद तो
ख़ास तौर पर उन्हें बहुत बुरा वक्त देखना पड़ा | उनके सात बच्चे थे वे ‘विधवा घर’ के
अँधेरे और ठंढे तहखाने में अपने बच्चों के साथ रहती थीं | माँ की कर्मठता और श्रमप्रियता
ने ही परिवार और बच्चों को बचाया | बच्चे धीरे-धीरे बड़े होते गए , कुछ काम करने लगे
कुछ पढ़ते रहे | प्योत्र क्रांतिकारी मंडल में शामिल हो गए | जल्द ही पूरा जालोमोव
परिवार क्रांतिकारी आन्दोलन में हिस्सा लेने लगा |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">यह सच
है की रूस के ‘गोर्की’, भारत के ‘प्रेमचन्द’ तथा चीन के ‘लू शुन’ तीनों लेखकों ने ‘कला
कला के लिए’ (</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">A</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">rt for </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">A</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">rt) के सिद्धांत को
अस्वीकार किया | गोर्की लेखन कार्य को लेखक का निजी मामला मानने को हरगिज तैयार
नहीं थे |</span><span lang="HI" style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">यही कारण है कि केवल शब्दों में मानवता की दुहाई
देनेवाले लोगों के ढोंग का भी उन्होंने पुरजोर विरोध किया | उन्होंने साफ और सीधे
शब्दों में पूछा “ किसके साथ हैं आप कला के धनी ?”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“आम मेहनतकश लोगों के साथ जो जीवन के नए रूपों का<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>निर्माण करने के पक्ष में हैं, या उन लोगों के
पक्ष में जो गैर जिम्मेदार लुटेरों की जात जो ऊपर से नीचे तक सड़ गई हैं |” ठीक उसी
तरह जैसे मुक्तिबोध पूछते थे “पार्टनर तुम किस और हो ? पार्टनर तुम्हारी पालटिक्स
क्या है ?”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>गोर्की के इसी आह्वान ने मजदुर बस्ती की धुएं
और बदबूदार हवा में हर रोज फैक्टरी के भोंपू का काँपता हुआ कर्कश स्वर में भी
छोटे-छोटे मटमैले घरों से उदास लोग सहमे हुए तिलचट्टे की तरह बाहर आ जाते हैं .....और
फिर पुतलों की भाँती चल पड़ते हैं | गंदे चेहरे पर कालिख पुते और फिर मशीन के तेल
से दुर्गन्ध छोड़ते हुए शरीर |<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;">क्रमश: </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-5716778871301470232018-06-19T14:39:00.000+05:302018-06-19T14:39:15.038+05:30विश्व साहित्य से सिमीं बहबहानी की ईरानी कविता <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><div style="text-align: right;">
<span style="color: blue; font-size: large;">अर्पणा दीप्ति</span><span style="color: magenta; font-size: large;"> </span></div>
<span style="color: magenta; font-size: large; margin-left: auto; margin-right: auto;"><br /><a href="https://4.bp.blogspot.com/-ecLZ2VFYRIo/Wyi9VmhU4GI/AAAAAAAAA2s/g1P6siV_47Y6709zhZiLMpKs8C18jcBRgCLcBGAs/s1600/35746931_2283737371642868_2684308298907254784_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="279" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-ecLZ2VFYRIo/Wyi9VmhU4GI/AAAAAAAAA2s/g1P6siV_47Y6709zhZiLMpKs8C18jcBRgCLcBGAs/s320/35746931_2283737371642868_2684308298907254784_n.jpg" width="223" /></a></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="color: magenta; font-size: large;">सिमीं बहबहानी </span><div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं ऐसी स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं ऐसी स्त्री को जानती हूँ जो घर के कोने में </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कपड़े धुलने और खाना बनाने के दरमियाँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">अपनी रसोई में गुनगुनाया करती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मन को जगा देने वाली एक प्रेरक गीत |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसकी आँखों में मासूमियत है पर एकाकी उदास है</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसकी आवाज थकी और लस्त-पस्त है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसकी उम्मीदें कल की आस पर टिकी हुई हैं |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं एक ऐसी स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जो कुबूल करती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">अपने दिल की बाजी हार जाना उसके सामने </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जाने वो इसके काबिल है भी या नहीं ?</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">वो धीरे-धीरे खुसर-फुसुर करती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कि चाहती हूँ भाग जाऊं यहाँ से कहीं दूर </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">पर इसके फौरन बाद खुद से सवाल भी करती है ;</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मेरे बच्चों के बाल कौन सवाँरेगा </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जब मैं चली जाउंगी |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री जो दर्द से गर्भवती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री जो जनती है पीड़ा के शिशु </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री बुनती है धागेदार कपड़े </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एकाकी सूनेपन के तानेबाने से |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कमरे के अँधेरे कोने में </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">दिए से करती है ईश्वर की प्रार्थना |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री जंजीरों से आदतन घुली-मिली </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री जिसको जेल घर जैसा अपना घर लगता है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">वार्डन की ठंढी निगाहें बस</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कुल मिलाकर यही उसके हिस्से की प्राप्ति है |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं एक ऐसी स्त्री को जानती हूँ .....</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं एक ऐसी स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जो निस्तेज और शिथिल पड़ जाती है तिरस्कारों से </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">फिर भी गुनगुनाती रहती है कोई न कोई गीत </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">इसी को कहते हैं किस्मत का फेर ......</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-EIHaDs70vMk/WyjBvrjRjjI/AAAAAAAAA3A/vtuu_vd-KOAqVh7BW_fKFd5YG4ff6VKOwCLcBGAs/s1600/35543422_2283737264976212_2124187779746234368_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="color: magenta; font-size: large;"><img border="0" data-original-height="248" data-original-width="203" src="https://4.bp.blogspot.com/-EIHaDs70vMk/WyjBvrjRjjI/AAAAAAAAA3A/vtuu_vd-KOAqVh7BW_fKFd5YG4ff6VKOwCLcBGAs/s1600/35543422_2283737264976212_2124187779746234368_n.jpg" /></span></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">इस स्त्री को हो जाता है अभ्यास गरीबी का </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">इस स्त्री को रुलाई छुटती है सोते वक्त </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">डाह और विस्मय से चकित स्त्री </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">समझ ही नहीं पाती कहाँ हुई है उस से चूक ......</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री छुपती फिरती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">बेतरह उभरी हुई नसों वाले पैर से </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री चौकन्ना होकर एकदम से ढांप देती है |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">अपने दुखों की अन्दर अन्दर फैलती लपटें </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जिससे कुछ सामने न आए दुनिया के </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">ये तो ऐसे ही उपरी सिरे तक लबालब होती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">घातों -प्रतिघातों से </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मोड़ो-तोड़ो और ऐठ्नों से |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"> मैं एक ऐसी स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जो बिना नागा अपने बच्चों को </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">किस्से और लोरियां गा-गाकर सुलाती हैं </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">पर खुद अपने सीने में </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जानलेवा तरकशों के गहरे ही गहरे जज्ब करती है |</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री घर से बाहर निकलने में डरती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कि घ का चिराग वही तो है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">सोचती है कि घर कितना भुतहा लगने लगेगा </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसके चले जाने के बाद .........</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">ये स्त्री शर्मिन्दगी महसूस करती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">भोजन से खाली-खाली है उसका टेबुल </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">भूखे बच्चे को सुलाने के लिए </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसकी पसंद की गाती है मीठी-मीठी लोरी .....|</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं एक स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जिसमे अब बची नहीं सुई भर भी जान है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कि चल पाए एक कदम भी </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"> दिल रो-रो कर बेहाल </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">अब इससे बदतर और क्या होगा.......</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं सी ऐसी स्त्री को जानती हूँ </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">जिसने जीता अपने अहम् को बलपूर्वक </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">हजारों हजार बार </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">और अंत में वो जब विजयी हुई तो ठहाका लगाकर हंसी </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">और खूब स्वांग किया ठट्ठा किया </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">दुष्टों का, भ्रष्टों का .....</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री छेडती है तान </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री रहती है सुनसान </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री अपनी रात बिताती है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">अच्छी तरह देखभाल कर किसी सुरक्षित गली में ........|</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री मशक्कत करती है दिन भर पुरुषों की तरह </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">पड़ जाते हैं फफोले उसकी हथेलियों पर </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उसको यह भी याद नहीं </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">कि वह तो पेट से है ....|</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री अपनी मृत्यु शय्या पर है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक स्त्री बिलकुल मौत से सटकर खडी है </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उस स्त्री की स्मृति को कौन सुरक्षित रखेगा </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं नहीं जानती </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">एक रात यह स्त्री बिलकुल चुपचाप </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">उठकर चली जाएगी बाहरी दुनिया के.......</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">परर दूसरी स्त्री अवतरित होगी, लेगी इसका प्रतिशोध </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">वेश्याओं जैसा सुलूक कर रहे मर्दों से ..........</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">मैं जानती हूँ ऐसी एक स्त्री को </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;">फारसी से अंगरेजी अनुवाद :-रोया मोनाजेम </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"> </span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-59621571223376234702018-05-21T22:55:00.002+05:302018-06-04T14:19:53.406+05:30मैं क्यों लिखती हूँ-भाग 3<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">बची रहेगी यह धरा जब
तक हम-आप इस पर चहलकदमी करते रहेंगें !!</span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">सामान्यत: मैं कविता
लिखने से बचती हूँ | साहित्य के इस विधा में पूर्णता का अधिकार मुझे नहीं है <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>| पर कभी-कभी शब्द घनीभूत होकर जेहन पर इतने
भारी हो जाते हैं तब मैं केवल माध्यम बन उन शब्दों को रास्ता भर देती हूँ | अपने
आस-पास के समय को जब सम्वेदनशील होकर देखती हूँ , तो शब्दों की पीड़ाओं से भर जाती
हूँ | या फिर यूँ कहूँ की शब्द जेहन में खदबदाते(उबलना) हैं जिससे हिय (कलेजा) के
भीतर कुछ दाजने (जलना) सा लगता है | उस दाज को जब शब्द का रूप देकर पन्नों पर ढालने
लगती हूँ तो मई-जून के तपते रेगिस्तान में पहली बारिश के बाद धीरे से उठती ठंढक
महसूस होती है | ये शब्द कभी कहानी, कविता, रिपोर्ताज के आकार<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>में ढलने लगते हैं लेकिन पीड़ा बहुत निजी होती
है वह डायरी में ही उतरती है | </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-ZhGKoYPiS1k/WwMAOi_xh-I/AAAAAAAAA0o/c_PSiOfniz8wDminIaNiLYcHrQ4Z4MnEwCLcBGAs/s1600/33041342_2247011945315411_6275375182882275328_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="441" data-original-width="487" height="289" src="https://1.bp.blogspot.com/-ZhGKoYPiS1k/WwMAOi_xh-I/AAAAAAAAA0o/c_PSiOfniz8wDminIaNiLYcHrQ4Z4MnEwCLcBGAs/s320/33041342_2247011945315411_6275375182882275328_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: blue; font-size: xx-small;">अर्पणा दीप्ति</span> </div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">अगर खुद से प्रश्न
करूँ कि मैं कविता क्यों लिखती हूँ ? तो दो-चार वजह सामने आती है-कई बार तो
कविताएँ बेहद निजी पलों की फुसफुसाहट होती है तो कुछ subtext सबटेक्स्ट होती है
जिसे कभी सीधे-सीधे बोला या कहा नहीं गया ! कुछ कविताएं हमारे आसपास में फैली अव्यस्था
और बेचैनी का प्रतिरूप होती है, तो कुछ सपाट बयानबाजी होती है, जिसमे साधारण मन के
सुख-दुःख, खुशी-पीड़ा अभिव्यक्त करती हुई नजर आती है | किसी विदेशी कवि ने कहीं
लिखा है कि “ जीवन और मृत्यु के बीच जो भी कुछ हमारा दैनंदिन क्षण होता है, वह भी
प्राथमिक तौर पर काव्यात्मक ही होता है|” यानि भीतर और बाहर का सन्धिस्थल, कालहीनता
में आंतरिक बोध और क्षणभंगुरता के बाह्य बोध के बीच |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">सच कहूँ तो जब कविता
पहली बार मोबाईल,लैपटाप,डायरी और रद्दी पैम्पलेट पर उतरती है तो वह रेगिस्तानी
गाँव के लिए पहली बारिश से सनी मिट्टी की सौंधी खुशबू लिए होती | फिर धीरे-धीर
क्राफ्ट और ड्राफ्ट के ट्रीटमेंट के साथ मेट्रो के सभ्य लोगों जैसी बन जाती है |
नाईजेरियन कवि बेन ओकरी ने कहा था कि “हमे उस आवाज की जरूरत है जो हमारी खुशियों
से बात कर सकें, हमारे बचपन और निजी राष्ट्रीय स्थितयों के बंधन से बात कर सके वह
आवाज जो हमारे संदेह, हमारे भय से बात कर सके ; और उन अकल्पित आयामों से भी जो न
केवल हमें मनुष्य बनाते हैं बल्कि हमारा होना भी बनाते हैं |” इस लिए कविता मेरे
लिए स्वांत सुखाय पहले है जिसके साथ समाज,देश,और मानवता की चिंताएं सहजता के साथ
आती है | कभी भी मैंने उद्देश्य, विचारधारा या वर्ग को ध्यान में रखकर लिखने का
प्रयास नहीं किया | </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;">तपते रेगिस्तान में
जून की भीषण गर्मी में मटके के ठंढे जल को पीते हुए तृप्ति का अहसास मुसाफिर करता
है ठीक वैसा ही अहसास बेचैन करती हुई पीड़ा रात के तीन बजे कागज पर उतरती कविता को
देखकर होती है | पुन: यही कहूंगी विपरीत समय में एक सम्वेदनशील मन को यह मासूम
कविताएँ ही ज़िंदा रखती है वरना यह क्रूर तपता परिवेश झुलसाने के लिए काफी है |<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="color: purple;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-20698735332825316892018-05-20T17:35:00.001+05:302018-05-20T17:35:48.741+05:30मैं क्यों लिखती हूँ ? (भाग-2) <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">To write is thus to disclose the world and to offer it as a
taste to the generosity of the reader-why write?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">आलेख
में ज्याँ पॉल सात्रं द्वारा लिखित ये पंक्तियाँ की इस प्रकार लिखना की दुनिया को
उजागर किया जाए, तथा इसे पाठक की सदाशयता पर छोड़ा जाए की वह इस कार्य को अपने हाथ
में लें | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सात्रं की ये पंक्तियाँ मुझे
बहुत प्रिय है |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-UYuIMM3bsOo/WwFjGyma2TI/AAAAAAAAAzs/5G75ZMuhsM4pxBzZzvxHuLBqKIAFBobOQCLcBGAs/s1600/32941421_2246082548741684_6876054422544187392_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="650" height="200" src="https://2.bp.blogspot.com/-UYuIMM3bsOo/WwFjGyma2TI/AAAAAAAAAzs/5G75ZMuhsM4pxBzZzvxHuLBqKIAFBobOQCLcBGAs/s200/32941421_2246082548741684_6876054422544187392_n.jpg" width="135" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="color: magenta; font-size: xx-small;">अर्पणा दीप्ति </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अक्सर
मेरे मन में यह सवाल उठता है की मैं क्यों लिखती हूँ ? जब बिना लिखे हुए भी दुनिया
में अधिकाँश लोग अपना जीवन बड़े आराम से जी रहें हैं, तब लिखने में मुझे अपना समय
क्यों जाया करना चाहिए ? एक बिजनेसमैन सोचता है किस तरह कम समय ने अधिक से अधिक
ग्राहकों के सम्पर्क में आकर वह अधिक मुनाफा कमा सके, एक डाक्टर सोचता है की कैसे
कम समय में अधिक से अधिक मरीजों को निपटाकर अधिक पैसे इकट्ठे किये जा सकें | एक
ट्यूटर सोचता है की कैसे समय का अधिकाधिक उपयोग कर विद्यार्थियों के अधिक से अधिक
समूहों को पढ़ाने का प्रयोजन हो और अर्थोंमुख होने का कीर्तिमान बनाया जा सके | ऐसी
सोच के आज के इस गतिमान प्रवाह में जहाँ अपने समय को अर्थ में बदलने की होड़ लगी हो
तब एक लेखक के मन में यह विचार आना स्वाभाविक है कि मैं क्यों लिखती/लिखता हूँ ?</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यह
जानते हुए भी की लिखना अपने समय को अर्थ में बदल पाने की कला से कभी आबद्ध नहीं कर
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>सकता, उसके बावजूद भी अगर मैं लिखती हूँ
तो इस लेखन का मेरे जीवन में गहरे निहितार्थ है | इस निहितार्थ में जीवन के उन
सारे मूल्यों के नाभिनालबद्ध होने की गहरी आकांक्षा है जिसे मैं अपने जीवन के
साथ-साथ दूसरों के जीवन के आस-पास देखना चाहती हूँ | लेखक-लेखिकाओं के ऊपर प्राय:
यह आरोप लगाए जाते हैं कि वे यश की इच्छा के गम्भीर रोग से ग्रसित होते हैं और
उनका लेखन इसी रोग का प्रतिफलन है | पर यह तथ्य सही प्रतीत नहीं होता, क्योकिं यश
की दौड़ में आज का लेखक कहीं भी ठहरता हुआ नजर नही आता ! यह एक ऐसा दौर है जिसमे
अमिताभ बच्चन, अनुष्का शर्मा, विराट कोहली सलमान खान, सोनम कपूर जैसे विचार शून्य
सेलिब्रिटीज ने यश की लगभग समूची जगह को घेर सा लिया है | आज की यह दौर
विचारशून्यता को पोषित करने का दौर है, जहाँ लेखक के लिए कोई जगह शेष नहीं है |
इसके बावजूद मैं लिखती हूँ तो मेरा लिखना यशोगामी कैसे हो सकता है ? मेरे आस-पास
क्या सब कुछ ठीक है ? जब देश-दुनिया की अधिकाँश आबादी ने अपने समूचे समय और जीवन
को अर्थ उपार्जन और कामवासना की तृप्ति के लिए ही रख छोड़ा है ऐसे में भला सबकुछ
कैसे ठीक हो सकता है ? मुझे यह भी मालूम है मेरे लिखने से सब कुछ ठीक नहीं हो सकता
फिर भी मैं लिखती हूँ | इस लिखने में एक सूक्ष्म आकांक्षा है कि सबकुछ न सही, उसके
रत्तीभर आकार का हिस्सा अगर ठीक हो सके तब मेरा लिखना सार्थक है | यह सोच मेरे
दिमाग में आती-जाती है इसलिए भी मैं लिखती हूँ |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मेरा
लिखना देश में किसानों की आत्महत्या को रोक नहीं सकता, मेरे लिखने से देश में
हत्या और बलात्कार जैसे जघन्य अपराध नहीं रुक जाएंगे ! <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मेरे लिखने से देश में पसरी अराजकता खत्म नहीं
हो जाएगी ! इन सबके बावजूद अगर मैं लिखती हूँ तो यह चाहती हूँ कि मेरे भीतर पसरी
हुई बैचेनी थोड़ी कम हो जाए | मैं इसलिए लिखती हूँ कि इन बुराइयों का विरोध कर सकूं
| इन बुराइयों के विरोध में उपजा मेरा लेखन उन बीज की तरह है जिसमे किसी दिन पेड़
बनने की सम्भावना मुझे नजर आती है | इसलिए भी मैं लिखती हूँ | </span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मैं सिर्फ
अपने लिए नहीं आपके लिए भी लिखती हूँ कि आप मेरे लिखे को कभी समय निकालकर पढ़ सकें
और अपनी खोई हुई मनुष्यता की ओर लौटने की कोशिश कर सकें | अगर आपके लिए पढना संभव
न भी हुआ तो मेरे लिखने से दुनिया को कोई नुकसान भी नहीं होनेवाला है | क्योंकि
मैं कोई अपराधी तो हूँ नहीं और न लोगों के दिल दिमाग में डर पैदा करने वाली शख्स हूँ
| मैं तो बस लिखनेवाली बस एक अदना सी कलमकार हूँ, आपके लिए जिसे लेखक मान लेने की
मजबूरी भी नहीं है | किन्तु मेरे लिखे से फिर भी आप अराजक होने की छवि से डर जाते
हैं, तो इसका अर्थ है की मनुष्यता के पक्ष में इस डर को बनाए रखने के लिए मेरा
लिखना कितना महत्वपूर्ण है | अराजक लोगों के इस डर ने ही तो दुनिया भर में शब्द और
विचारों की महत्ता को स्थापित किया है | इस स्थापना को मैं और प्रगाढ़ करना चाहती
हूँ | मैं पूरी दुनिया में मनुष्यता को बचाए रखने की पक्षधर हूँ इसलिए भी मैं
लिखती हूँ |</span><span style="font-size: 16.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-family: Mangal, serif;"><span style="font-size: 21.3333px;">क्रमश:</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; font-size: 16.0pt; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-21071941589361685952018-05-19T14:58:00.000+05:302018-06-04T14:19:16.622+05:30 परम में उसकी उपस्थिति -"मेरे न होने की इम्युनिटी तुम्हें पैदा करनी ही होगी ............" (संस्मरण)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">ब्रह्म
मुहूर्त में एक ललक और अलगाव के पीड़क पलों में उसे जो बात कह नहीं पाई थी ! वह उसी
पल कविता में उपस्थित हो उठी थी | उसकी संभावित स्थायी अनुपस्थिति हम मिल रहे थे, उसकी
आगत अनुपस्थिति के भुरभुरे मुहाने पर | वह क्रमशः अनुपस्थित हो रहा था मेरे परोक्ष
अस्तित्व से मगर उपस्थति होता जा रहा था मेरे होने की तमाम अपरोक्ष वजहों की मूल
में | बाहर मेरी देह और उसकी परछाई जितनी जगह घेरती है | वह उतनी जगह मेरी भीतर
घेर रहा था, मेरी ही परछाई के मूल स्रोत को बेदखल करते हुए | बाहर कोहरा था, भीतर
और भी घना , लेकिन दोनों कोहरों में गहरा फर्क था | ये अलगाव के आगत के क्षेपक
क्षण थे असंगत-सा की उपस्थित था वह, अनुपस्थिति होने के बहुरुपात्मक प्रत्यक्षीकरण
में | मेरे चेहरे पर दर्ज है आज भी उसकी बड़ी-बड़ी आँखे जो चाहती थी स्थान, काल,
पात्र की सभी सीमाएं ध्वस्त हो जाए | समय-रथ के पहिए की धुरी ही टूट जाए | </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><span style="color: red;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: red; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "mangal" , serif;"> </span><span style="font-family: "mangal" , serif;"><span style="color: red; font-size: large;">उसकी अनुपस्थिति जब मेरे आगे उपस्थित हुई ,
पटरियां खाली थी रेल जा चुकी थी | वही जंगल थे वही पगडण्डी थी नहीं था तो केवल वह
योजक चिन्ह, जिससे जंगल जुड़ते थे मुझसे | रास्ते बनाती थी हमारा योग | जंगल वही
थे, नदी के किनारे सुरखाबों के घोंसले भी वही थे , उनके अनुरंजनी नृत्य भी जारी
होंगे | उस अथाह और परम उपस्थिति में योजक चिन्ह के अभाव में उसके साथ मैं भी
अनुपस्थित हो गई | मन को ट्रेन्क्वेलाजयर देकर सुला दिया था | यह सोचकर की कुछ दिन
बीत जाएगा, एक सतयुग, एक लंबा वनवास , जो प्रिय था स्वर्ण मृगों की कुलान्चों से
भरा-भरा और केवट-शबरी-हनुमान भाव से ओत-प्रोत | स्मृतियाँ लिपट-लिपटकर पैरों से
लिथड़ेन्गी | मौन चीख पड़ेगा, देह सिहर-सिहरकर रुन्दन करेगा | मन रूठकर पलटकर खड़ा हो
जाएगा और समझदार प्रेम उसके भले की कामना करते हुए, उसका असबाव (समान) उठाकर
स्टेशन तक छोड़कर लौट आएगा | उस अनुपस्थित प्रेम के कंधे पर टिक कर बिता दी जाएगी
शेष वयस | </span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><span style="color: red; font-size: large;"><o:p></o:p></span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large;"> यायवारी
हमारी नियति और चाव दोनों हैं | उपस्थित और अनुपस्थित के व्यतिक्रम हमारा पाथेय |
बहुधा यह हुआ है कि हमने काटे हैं अनजान रास्ते एक दूसरे के | उसके उठकर जाने की
उष्मा से भरी जगह पर मैं बैठी हूँ, और मेरी बगल के गली से वह समानंतर गुजरा है |
एक बार तो धुल भरी आंधी में हम अनायास ही उपस्थित थे आमने-सामने मगर बिना पहचाने
एक दूसरे को | हम दो यायावर एक दूसरे की यात्राओं में लगातार अनुपस्थित रहे थे
लेकिन पटरियों और सडकों के निकट मोड़ पर धुन्धलों में भी रेलों, बसों की खिडकियों
से दिखते रहे एक दुसरे को | हाथ में दिशानिर्देशक पट्टियां थामे | कह तो वो रही थी
अपनी कहानी लेकिन महसुस मैं कर रही थी | ये शरीर बहुत दूर है | पर हमारी आत्मा की
तरफ तुम्हारी आत्मा की एक खिड़की हमेशा खुलती है |</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"> </span><span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large;">किसी महागाथा में क्षेपक सी बीती उन रातों में
मेरी आत्मा की लगभग सारी खिड़कियाँ खुली रह गई थी | नतीजन मुझे ठंढ लग गई थी , मैं
खांसती और छींकती रह थी | एंटीहिस्टैमिनेकी दवाओं के रैपर सारे खाली थे वह होता तो
खीजकर</span><span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large;"> </span><span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large;">कहता –“ अगर मेरी अनुपस्थिती
तुम्हें बीमार बना सकती है तो मेरी उपस्थिती का भला कोई अर्थ रह जाता है ? तम्हे पैदा
करनी होगी इम्युनिटी “ कुछ देर को सुला दो यह दर्द |”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large; text-align: left;"> क्या यह केवल अनुपस्थिति थी ? यह उस उपस्थिति की सांद्रता थी जो ठोस होने के
हद तक सान्द्र होने को थी| एक पूरा वातावरण था उसका होना | वह बस एक कमरे से उठकर
चला गया था अपना असबाव बांधकर मगर वायुमंडलीय गोलक में बंध चुकी थी उसकी उपस्थिति |
खूब एहतियात से बाँधा था अपना </span><span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="color: red; font-family: "mangal" , serif; font-size: large; text-align: left;">सामान की
कहीं कुछ छुट न जाए , किन्तु बहुत सारे जगहों पर वह खुद ही छुट गया था | पीछे छुट गया
वह छोटा सा संसार उसकी स्मृतियों से ठसाठस,कि मुझे सांस लेने में दिक्कत हो रही थी
| वे सारे सन्नाटे जो उसकी मुलायम समझाने वाली आवाज से अपदस्थ हुए थे , बुरी तरह
चीख रहे थे | मेरे कान बस बहरे होने को थे | उसकी उपस्थिति से उसकी अनुपस्थिति को
पुरी तरह संक्रमित कर दिया था | सुन्न पड़े मेरे वजूद से एक क्लीशे झर रहे थे जिसे
मेरा मौलिक मन अपने कुरते से झाड़ने का प्रयास कर रहा था |</span></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-12644711435544676732018-05-02T22:28:00.000+05:302018-05-02T22:46:15.788+05:30मैं क्यों लिखती हूँ ?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-ivNGnxFPoPI/WunsyAF-QlI/AAAAAAAAAyU/JQDJFr-gxdsbGg-nPlJIKGs7Z_wH7Tw9gCLcBGAs/s1600/31723281_2224101284273144_4150197426059214848_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="540" height="200" src="https://2.bp.blogspot.com/-ivNGnxFPoPI/WunsyAF-QlI/AAAAAAAAAyU/JQDJFr-gxdsbGg-nPlJIKGs7Z_wH7Tw9gCLcBGAs/s200/31723281_2224101284273144_4150197426059214848_n.jpg" width="112" /></span></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">खुद को प्रकट करना
किसी के लिए आसन है तो किसी के लिए मुश्किल | जो कुछ मेरे भीतर है जिसका परिचय मैं
दुनिया को देना चाहती हूँ क्या है वह जो मै आप सब को बताना चाहती हूँ, साझा करना चाहती
हूँ ? कभी कहानी इसका माध्यम बनता है तो कभी कविता | कभी कुछ बातें डायरी में नोट
कर लेती हूँ | लेकिन यह लिखना, कहना और बताना है क्या ?</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पतझड़ खुद को टूटी पत्तियों में अभिव्यक्त कर लेता
है, निपाती उसके पेड़ और ठूंठ में , वसंत खिलती हुई कलियों में, समन्दर खुद को नीले
रंग में तो कभी अपनी अथाह गहराई में | शायद मेरी भी अभिव्यक्ति की जिद जब ज्यादा
आवेग में भर जाती है तो यही समन्दर खुद को तूफान में प्रकट कर लेती है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">हिमालय अपनी सफेद
चादरों में, सदानीर नदिया अपनी दूर-दूर तक फैले कछारों में पानी को अपने अंक में
समेटते हुए अपने अस्तित्व को जताती हैं | पक्षी गाते हुए, तो जुगनू अपने रोशनी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>से रात के अँधेरे को काटते हुए,तितलियाँ अपने
सुरमई और सुनहरे रंगों में खुद को अभिव्यक्त करते हुए मानो पलक झपकते ही उनके पंखो
पर बिखरे रंग उनकी कहानी ही तो कहती है | मधुमक्खियाँ अपने को शहद में प्रकट करती
हैं |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">सर्दियों की एक
अलसुबह ठंढी भोर में जब रात भर गिरती ओस की नन्हीं बूंदों से घास भारी होने लगती
है, जब अपने घोसलें में सिकुड़ती चिड़ियाँ बस किसी तरह सुबह हो जाने का इन्तजार <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>करती है | रात भर की कठिन ड्युटी करने के बाद
चाँद भी पलके झपकाने लगता है ठीक उसी समय दबड़े में दुबका मुर्गा जोरों से कुकड़ू कू
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>चिल्लाकर अपने उल्लास को प्रकट करता है
मानो कह रहा हो जी हाँ मैं हूँ | </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">कैसे कहूँ की अपने
को अभिव्यक्त करने के इतने खुबसूरत तरीके मेरे पास नहीं हैं | अपने खाली हाथ किसे
दिखाऊं | लेकिन कुछ तो है जिसे मैं दिखाना चाहती हूँ “एक दुनिया” जिसे मैंने अपने
आस-पास महसूस किया एक जीवन जिसे मैंने अपनी हथेलियों में सहेज लेना चाहा</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">,</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"> जो खुद को जीने की आकांक्षा में प्रकट कर लेना
चाहती है | उसके उम्मीदों से भरे हाथ उसकी जिजीविषा उसकी जद्दोजहद उसकी अपनी
अस्मिता की तलाश मानो एक कहानी जता रही थी | </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">क्रमश:</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-7000254584843604712018-04-06T21:27:00.001+05:302018-04-06T21:27:58.313+05:30स्त्री लैंस से सम्वेदनाओं का वृहत्तर स्वरूप<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"> -अर्पणा दीप्ति </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-wKCsJhchfXM/WseYAH1WlOI/AAAAAAAAAxo/tv4rKsTIrcop8wsRKmNgQzdJvYLnoKM2ACLcBGAs/s1600/dehrii_0001.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="280" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-wKCsJhchfXM/WseYAH1WlOI/AAAAAAAAAxo/tv4rKsTIrcop8wsRKmNgQzdJvYLnoKM2ACLcBGAs/s320/dehrii_0001.jpg" width="224" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">ॠषभदेव शर्मा एक सम्वेदनशील कवि हैं, उनकी कविता
संग्रह “देहरी” स्त्री के बहुआयामी समस्याओं का पड़ताल तथा विरोध का तीव्रतम रूप है
| “देहरी” का <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मुख्य स्वर वह स्त्री है जो
अशिक्षित है, निर्धन है, साधनहीन है, दलित है, मजदुर हैं | इन स्त्रियों का जीवन
आक्रोश, कर्मठता, तथा विद्रोह से ओत-प्रोत है | इनके अन्दर स्वाभिमान है , वेदना
की चिंगारी है जो हमेशा सुलगती रहती है | </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">“देहरी” का कवि चेतनशील है, जागरूक है, समकालीन
आर्थिक, समाजिक, तथा राजनितिक परिस्थितियों पर पैनी नजर बनाये हुए है | कवि न तो
स्त्री के प्रश्न को दरकिनार करता है न ही उसके शोषण और उत्पीड़न को | कवि सजग है,
बदलाव की आकांक्षा की जिजीविषा लिए सतत प्रयत्नशील है | मानवीय मूल्यों का पक्षधर
है | न तो वह अपनी कविता को सौन्दर्य का जामा-जोड़ा पहनाता है न ही अलंकार का
लाग-लपेट | पाठकों के सामने जस की तस स्थिति में अपनी बात रखता है |</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“परसों तुमने मुझे / चीखने वाली गुड़िया समझकर /
जमीन पर पटक दिया /.........नहीं!/ मैं गुड़िया नहीं / मैं गाय नहीं / मैं गुलाम
नहीं |<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(गुड़िया-गाय-गुलाम पृ.1)</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">भाषा और भाव जब एक दुसरे से मिलते हैं तो वह
काव्य का रूप लेता है | कवि ने स्त्री के चहूँमुखी शोषण को बड़े ही साफगोई से काव्य
का रूप दिया है | कविता में उपस्थित स्त्री कहीं भी अपने आप को महिमामंडित नहीं
करती है मानवी के रूप में ही पाठकों के सम्मुख आती है |</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“ वे पृथ्वी हैं-/सब सहती हैं / चुप रहती हैं |
(परम्परा पृ.77)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">कवि ने बड़े ही बेवाकपना से उस स्त्री के आवाज को
शब्द्वद्ध किया है जो सभ्यताओं के खंडहर होने की आशंका से शंकित है |</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“क्यों अलगाते हो / पर्वत घाटी से / भाई को बहन
से / माँ को बेटी से ??/ मुझे मेरा पीहर लौटा दो / मेरी मां मुझे लौटा दो / मेरा
निंगोल चाक्कौबा | (निंगोल-विवाहित लड़कियों को घर बुलाना | चाक्कौबा-भोजन कराना )
मणिपुरी शब्द </span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">अगर हम सभ्य हैं, सजग हैं, सतर्क हैं तो शोषण और
अन्याय के खिलाफ प्रतिकार करना हमारा कर्तव्य है | सजगशील कवि भी अपने कर्तव्य से
विमुख नहीं है | काव्य की भाषा प्रतिरोध की भाषा भी है | </span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“मैंने किताबें माँगी / मुझे चूल्हा मिला /
........मैंने सपने मांगे / मुझे प्रतिबन्ध मिला / मैंने सम्बन्ध मांगे मुझे
अनुबंध मिला / ........./ कल मैंने धरती माँगी थी / मुझे समाधि मिली थी / आज मैं
आकाश मांगती हूँ / मुझे पंख दोगे | (मुझे पंख दोगे पृ.18 )</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">जब शोषण अपने चरम पर पहुँचता है तो अबला भी सबला बनती
है शक्ति का अवतार लेती है |</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“मैंने कितने रावणों के नाभिकुंड सोखे / कितने
दुर्योधनों के रक्त से केश सींचे / कितनी बार महिषमर्दिनी से लेकर दस्यू सुन्दरी
तक बनी / कितनी बार......./ कितनी बार..../ -यमदूतों मुझे नरक में तो जीने दो !!</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">(न कहने की सजा पृ.87-88 )</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">कहने को तो ये कविताएँ स्त्रीवादी है लेकिन इस
संग्रह की विशेषता यह है कि यह केवल स्त्री के इर्द-गिर्द न घुमकर पारिवारिक
संरचना के बदलते स्वरूप, सामाजिक ढाँचे और मूल्यों के विघटन का स्वर है | इन
कविताओं में स्त्री अपने-आपको अलग इकाई के रूप में न स्थापित करके धूरी की तरह
चित्रित दीखती है |</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“औरतें औरतें नहीं हैं / औरतें हैं संस्कृति /
औरतें हैं सभ्यता | (औरतें औरतें नहीं हैं पृ. 93)</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">स्त्री की अनेक छवि इन कविताओं में देखने को
मिलती है आदिवासी से लेकर घर-परिवार की महानगरों की गाँवों की कस्बों की –</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“माँ धौंक रही / हवा से फुलाकर / धौकनी लगातार /
भट्टी भी तप रही है / तप रहे हम दोनों /”</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">(गाड़िया लुहारिन का प्रेमगीत पृ. 112)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">इन स्त्रियों के भीतर एक घुटन है, एक उबाल है, एक
ललकार है जो चुनौती में बदल जाती है |</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“ सुनो,सुनो / अवधूतों ! सुनो / साधुओं ! सुनो / इन
चीखों को सुनो / इतिहास के खंडहर को चीरकर / आती हुई ये चीखें औरतों की हैं |
(औरतें पृ.69 )</span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: blue;">इस कविता संग्रह में यथार्थ है, प्रामाणिकता है, साहित्यक
ईमानदारी है | समकालीन समस्याएं हैं | मानवीय सम्वेदना का आग्रह है, वर्तमान और
भविष्य के लिए परिवर्तन की आकांक्षा है | कविता संग्रह में संकलित कविताएँ समाज और
राष्ट्र में घटित आधी-आबादी के सम्वेदनाओं का व्यग्रतम अनुभूति है | </span></span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-82705604932158314082018-03-31T17:21:00.000+05:302018-03-31T17:21:04.094+05:30आधुनिकता के आईने में कहानी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: purple;"> </span>-अर्पणा दीप्ति </div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-07ZlMKYj9zA/Wr91Gqpc3sI/AAAAAAAAAu0/vmCE4ij76RMfGLb3pI0musxPMO9fVwAOgCLcBGAs/s1600/29543165_2186003604749579_4354342966820416207_n%2B%25281%2529.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="624" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-07ZlMKYj9zA/Wr91Gqpc3sI/AAAAAAAAAu0/vmCE4ij76RMfGLb3pI0musxPMO9fVwAOgCLcBGAs/s320/29543165_2186003604749579_4354342966820416207_n%2B%25281%2529.jpg" width="208" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">श्री टी. वल्ली
राधिका की कहानी संग्रह “पायोजी मैंने...” मूलतः तेलुगू कहानी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>संग्रह है इसका हिन्दी अनुवाद आर.चन्द्रशेखर ने
किया है | अनुदित हिन्दी संग्रह की भाषा बहुत ही सरल है | कपोल कल्पना से परे इसे
दिन-प्रतिदिन की घटनाओं से लिया गया है | लेखिका स्वयं विज्ञान तथा टेक्नालजी की छात्रा
तथा आईटी उद्यमी हैं | अत: इनकी कहानी के पात्र फैंटसी के ताम-झाम से पड़े बिना
लाग-लपेट के निर्विकार दिखते हैं | संग्रह की कहानियों को पढने के बाद ऐसा प्रतीत
होता है कि<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ये हम सब की कहानी है | कहीं न
कहीं हम भी इस कहानी के किरदार हैं | किसी कहानी का पात्र अमरुद का पेड़ है, तो
किसी कहानी का पात्र दो दशक से काम करनेवाली घरेलू नौकरानी तो कहीं जीवन रूपी रथ
को सहजता से खींचते हुए तथा सामंजस्य बिठाते हुए दम्पति है, तो कहीं मितव्यता का
गुण सीखती ननद-भाभी | इस संग्रह में कुल मिलाकर बारह कहानी है | हर कहानी में
स्त्री लैंस से भोगा तथा जीया गया समाज का वृहत्तर अंश है | </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“सहधर्मचारिणी”
गृहस्थ जीवन के ताने-बाने से बुनी हुई कहानी है तो “गुरुत्व” कहानी में यह दर्शाया
गया है की किसी भी चीज पर विश्वास न करना, परिहास उड़ाना सामान्य सी बात है |
किन्तु जब मनुष्य का सामना सच से होता है तो वह उस आलोक से आलोकित हो उठता है |
यही इस कहानी की विशेषता है | चारदीवारी के पार खड़े अमरुद के पेड़ को कथा नायिका
देखती है और नाराज होती हैं | एक दिन वह जब शाम को घर जल्दी लौटती हैं और सर उठाकर
अमरूद के पेड़ को देखती हैं तो दंग रह जाती हैं-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“किस तरह वह कई जीव-जन्तुओं को
आशियाना दे रहा.......सुरक्षा प्रदान कर रहा है......”(पृ.10)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> यानी कि किसी भी
वस्तु को मात्र उसकी सतह से परखना उसके तलछट का सत्य नहीं है | उस सत्य से तभी परिचित
हुआ जा सकता है जब उसे निकट से देखा-परखा जाए | यह कहानी गहरे सन्दर्भों में
पर्यावरण के महत्ता को दर्शाती है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“पायोजी मैंने....”
की नायिका नित्या श्रेष्ठ-अश्रेष्ठ के मिथक को तोड़ते हुए उपनिवेशिक मानसिकता से
मुक्त होने की दरकार रखती है | नित्या आत्मविश्वासी, तेजस्वी, सुलझे हुए विचारोंवाली
निर्भीक और बेबाक स्त्री है | जाहिर है वह मात्र स्त्री देह नहीं मस्तिष्क भी है |
नित्या ने हंसते हुए कहा-“मैं होती तो लाखों नहीं करोड़ों रूपये दिए जाएँ उस तरह
डांस करने के लिए तैयार नहीं होती |” (पृ.74)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“मुक्ति” कहानी की
भूमि कॉर्पोरेट जगत से निर्मित है | कहानी के दो मुख्य पात्र प्रिया और विनीत एक
कम्पनी में प्रोजेक्ट मैनेजर हैं | यह कहानी यह दर्शाता है कि महत्वाकांक्षा के
उड़ान को अतिस्वछंदता दे दी जाए तो उसका कोई अंतिम पड़ाव नहीं होता | सम्पूर्ण कहानी
का मूलमंत्र एक वाक्य है- </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“चपलताओं और इच्छाओं का सांगत्य करने वाला मन.....इन्द्रियों
का गुलाम बना मन.......क्रोध और लोभ का कारण बनता है |” (पृ.110) </span></span><span style="color: blue; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">अन्य कहानियाँ भी
जैसे ‘सत्य के साथ’ ,’सीमाओं के बीच’ , ‘सत्य’ , ‘चयन’ , आदि अपनी सम्वेदनाओं के
विस्तार और मूल्यों को अपनाने की ओर अग्रसर करती दिखाई देती हैं | कहानी के मुख्य
छ: तत्व होते हैं-कथा-वस्तु, पात्र , चरित्र-चित्रण, भाषा-शैली, पूरक घटनाएँ,
वार्ता और परिस्थितियां | इन छ: तत्त्वों का समावेश लेखिका ने अपनी कहानी में
बखूबी किया है | इनकी हरेक कहानी एक संदेश लेकर खड़ी है जो आधुनिक परिवेश की
विसंगतियों,विकृतियों विडम्बनओं एवं दरकते रिश्ते से जूझने के लिए जीवन का स्केच
तैयार करती है | कहानी में कहीं भी भाषा का भदेशपना तथा किलिष्टता नहीं झलकता |
जीवन में व्याप्त सहजता, मानवीय सम्वेदना, पारिवारिक सम्बन्धों की छावं, राग-द्वेष,
खीझ-झुंझलाहट का का मनोवैज्ञानिक चित्रण इस कहानी संग्रह की विशेषता है | या यूँ
कहिये मानवीय व्यवहार का मनोविज्ञान कहानी संग्रह में सर्वत्र विद्यमान है | भाषा की
कड़ी भी जीवंतता तथा समग्रता से जुड़ी हुई है | श्रीवल्ली राधिका की कहानी भौतिक जगत
से ली गई है | इनके स्त्रीपात्र कहीं भी स्त्रीपना से उठकर दैवी रूप धारण नहीं
करती | आज के परिवेश में जब समाज दामिनी, गुड़िया,इमराना, भंवरीदेवी, निर्भया पर
हुए अन्याय का बदल लेने के लिए सड़कों पर हैं वही श्रीवल्ली के स्त्रीपात्र बड़े ही
साफगोई से अपने अस्तित्व को स्थापित करने में लगे हुए हैं | समग्र कहानी से जो
निकलकर आया है वह यह कि समाज के साथ जो ‘स’ से जुड़ा हुआ है उसकी सकारात्मकता से हम
क्यों अलग होते जा रहें हैं | हमारे पास अपार और अगाध है | कहानी संग्रह उम्दा तथा
पठनीय है | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-51622802178538150962018-03-27T12:53:00.001+05:302018-03-27T12:53:38.244+05:30 नेह से जुड़ती कविता<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"> <span style="font-size: large;">अर्पणा दीप्ति </span></span><br /><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-F1Tjd7iJFa4/Wrnvm1axy8I/AAAAAAAAAuk/pbMCOAFL95s5zbxZeZYUFDvy8azPQSyEQCLcBGAs/s1600/29594843_2183266065023333_8759595498379286260_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="682" height="400" src="https://1.bp.blogspot.com/-F1Tjd7iJFa4/Wrnvm1axy8I/AAAAAAAAAuk/pbMCOAFL95s5zbxZeZYUFDvy8azPQSyEQCLcBGAs/s400/29594843_2183266065023333_8759595498379286260_n.jpg" width="283" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीवन के सारे रिश्ते
नाते नेह ही तो है जिसे हम प्रेम कहते हैं | जहाँ प्रेम नहीं वहां कुछ भी नहीं |
जैसे रचना के लिए सामाजिक सरोकार जरुरी है वैसे ही जीवन के लिए प्रेम जरुरी है |
जिस दिन मानव जीवन से प्रेम को अलग कर दिया जाएगा उस दिन करूणा वेदना और सम्वेदना
का संसार विलुप्त हो जाएगा | प्रेमविहीन व्यक्ति, समाज, व्यवस्था, अर्थ तथा भौतिक
कंक्रीट के बढ़ते जंगल के समान है |प्रेम को भूषण या विभूषण पुरस्कार तो चाहिए
नहीं, यह सही मायने में समर्पण, निष्ठा और त्याग ही तो चाहता है | यह एक सांस्कृतिक
प्रक्रिया है जो विभिन्न परिस्थितियों में संचालित होता है | सही अर्थों में यह
मनुष्य की शाश्वत भावना है जो स्त्री और पुरुष दोनों में विद्यमान है | इसे जायज
या नाजायज ठहराना बस एक सामाजिक फंडा है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <span style="color: blue;"> </span><span style="color: blue;">आज इच्छाओं के भीड़ में मनुष्य का संतुलन
बिगड़ रहा है | वह प्रेमविहीन होता जा रहा है | छायावादोत्तर तथा वर्तमान कविताओं
में सामाजिक विसंगतियां कविता का मुख्य सरोकार रही है | ऐसे में 2012 में प्रकाशित
ॠषभ देव शर्मा का काव्य संग्रह “प्रेम बना रहे” अर्थ तन्त्र के कुचक्र से निकलकर
प्रेम को स्थापित करती दीखती है | इस संग्रह में कुल मिलाकर छोटी तथा बड़ी काया
वाली 68 कविताएँ हैं | जैसा की पुस्तक के आरम्भ में लिखा गया है कि यह कविता विवाह
की 28 वीं वर्षगाँठ पर कवि न अपनी पत्नी को ससंकोच समर्पित किया है | जाहिर है की यह
काव्य संग्रह दाम्पत्य जीवन के मधुर प्रेम को दर्शाती है | काव्य संग्रह में प्रेम
जहाँ झील की तरह शांत है वहीं नदी की तरह कलकल छलछल भी करती है –</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><span style="color: blue;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“तुम झील हो / जितनी
शांत / उतनी ही गहरी |” (झील पृ .12)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">तुम नहीं / आवेग में
/ छलछलाती उद्दाम | (नदी पृ. 13)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">यहाँ
कबीर के दोहे की तुलना इस काव्य संग्रह के एक कविता से की जा सकती है | कबीर ने
कहा है<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“पोथी पढि पढि जग मुआ पंडित भया न
कोई ढाई आखर प्रेम का पढ़े सो पंडित होय |” इस बात को दर्शाती एक लम्बी कविता (असमाप्त
प्रेम कविता) है | इस कविता को पढ़कर ऐसा कहा जा सकता है कि कवि ने इसे समेटने में
जल्दबाजी दिखाई | अगर इसको विस्तार दिया जाता तो यह अवश्य ही खंडकाव्य का रुप ले
सकती थी | </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">“अक्सर
हम दोनों / पास-पास रहते / पर चुप रहते / हमारी किताबें आपस में बात करती / और हम
प्रेम मुदित होते |” (असमाप्त प्रेम कविता पृ.69)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;">स्त्री
शृंगार प्रिय तथा आभूषण प्रिय होती है | शृंगारमना स्त्री के शृंगार को दर्शाती
कविता है “वाली सोने की”</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“कानों
में इतराय कामिनी वाली सोने की “ (वाली सोने की पृ.1O8)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">भाषिक
जुगलबन्दी का अनूठा संगम भी देखने को मिलता है –</span><span style="line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“मेहंदी
बेंदी चुनरी कजरा गजरा फूलों की / किस पर यह गिर जाय दामिनी वाली सोने की |”</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red; font-family: Mangal, serif;"> </span><span style="color: red; font-family: Mangal, serif;">(वही)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;">प्रेम
का डगर कभी भी आसान नहीं था <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>न है प्रेम के
रास्ते पर चलाना मानो दो धारी तलवार पर चलने जैसा है |</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;"><span style="color: red;">“कोई न
साथ दे सका इस परम पन्थ में / तलवार धार पर सदा चलना हुआ |” (पृ.114)</span></span><span style="color: blue; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">जीविकोपार्जन</span><span lang="HI" style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लिए चाहे हम हो या आप सभी को अपनी माटी से बिछोह
सहना पड़ता है | एक-एक बार तो मन:स्थितियां ऐसी हो जाती है कि “रहना नहीं देश
बिराना है “ माटी के बिछोह तथा लोक संस्कृति <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>में रची बसी कविता भी इस संग्रह में है ‘यह गाँव
खो गया’ ‘गोबर की छाप’ आदि लोक से पूरित रचनाएँ हैं |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">“गाँव
की सौंधी गंध तो / कभी की जाती रही / लेकिन / गोबर सनी हथेली की / इस छाप का क्या
करूं / जिसका रंग पीठ पर / दिन-दिन गहराता जाता है |” (गोबर की छाप पृ.28)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">संग्रह
की सभी कविताएँ मिलन-बिछोह, आशा-निराशा तथा चुनौतीपूर्ण परिस्थितियों में भी प्रेम
के लौ को जीवित रखती दिखाई देती है | सूफी संतों ने भी प्रेम को एक अबूझ पहेली माना
है तो रहस्य कहाँ नहीं है ? क्षणभंगुर जीवन में अगर ईश्वर के बाद कोई शाश्वत सत्य
है तो वह है प्रेम | शब्द तो बस एक माध्यम है | इससे भावनाओं का इतिश्री नहीं हो
सकता | यह भी अकाट्य सत्य है की प्रेम में जहाँ उद्देश्य बीच में आता है वहाँ पर
भावनाएं कठोर हो जाती है | प्रेम भी प्रेम नहीं रह जाता वह अपाहिज हो जाता है या
उसकी अकाल हत्या हो जाती है | आज इच्छाओं के भीड़ में जहां कविताएँ असंतुलित हो रही
हैं वहां निसंदेह ही यह काव्य संग्रह प्रेम रूपी वटवृक्ष के भाँति शीतलता प्रदान
करती दिखाई देती है | अकविता, कुंठा और तनाव के दम घोंटू वातावरण से यह काव्यसंग्रह
मुक्त है | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><o:p></o:p></span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-9991722493637331352018-03-20T22:58:00.001+05:302018-03-20T22:58:23.091+05:30सामाजिक सरोकार से जुड़ती गजलें<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-family: Mangal, serif;"> </span><span style="color: red; font-family: Mangal, serif; font-size: large;">अर्पणा दीप्ति </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-14uliPjQ0RA/WrFDrBYGM0I/AAAAAAAAAuQ/L6iyn8tkLhsQntAkJZ6ob3ZkiYXaaw1VACLcBGAs/s1600/29386409_2174659449217328_4462972741443649536_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="642" height="320" src="https://4.bp.blogspot.com/-14uliPjQ0RA/WrFDrBYGM0I/AAAAAAAAAuQ/L6iyn8tkLhsQntAkJZ6ob3ZkiYXaaw1VACLcBGAs/s320/29386409_2174659449217328_4462972741443649536_n.jpg" width="214" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">हिन्दी
साहित्य में अन्य भाषाओं से आई विधाओं में से गजल भी एक महत्वपूर्ण विधा है |
उर्दू साहित्य में गजल जहाँ जुल्फ और हुस्न के दांव-पेंच में उलझी रही वहीं हिन्दी
साहित्य में वर्तमान परिस्थितियों में ढलकर इसने बागी तेवर अपनाया | परिणाम स्वरूप
हिन्दी गजलों में आक्रोश तथा विद्रोह अभिव्यक्ति का एक सशक्त माध्यम बनकर उभरा |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>जहाँ हिन्दी में गीत के लिए भाव अनिवार्य
है और गीत के एक अंश से सम्पूर्ण भावों की अभिव्यक्ति सम्भव नहीं होती, वहीं गजल
का हरेक शेर स्वतंत्र होने के साथ-साथ भाव तथा अभिव्यक्ति में भी परिपूर्ण होता है
| </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हिन्दी साहित्य में गजल के सशक्त
हस्ताक्षर रहे दुष्यंत कुमार के अलावा वर्तमान परिवेश में जिन गजलकारों ने अपनी
सार्थक उपस्थिति दर्ज करवाई उनमें प्रकाश ‘सूना’, गौतम राजऋषि, प्रवीण प्रणव आदि
प्रमुख हैं | गजल शब्द का शाब्दिक अर्थ है “प्रेमिका से वार्तालाप” | किन्तु आज के
दौर में गजल अपने इस शाब्दिक खोल से बाहर निकलकर एक नई पहचान बना चुका है | अब यह
प्रेमिका से बातचीत का माध्यम न होकर सामाजिक सरोकारों एवं मुद्दों से जुड़ गया है |
प्रकाश सूना का गजल संग्रह “ख्यालों के पंख” में यह विशेषता स्पष्ट रूप से देखने
को मिलता है | इस संग्रह की विशेषता यह है की इसकी भाषा सरल, बोधगम्य एवं ह्रदयस्पर्शी
है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“अहसान
है मुझ पर जो तूने जिन्दगी बख्शी /</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">तेरा जो
फैसला होगा मुझे मंजूर है या रब |” (पृ.12)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">वहीं इन
गजलों में वियोग, आशा-निराशा भूख-भय</span><span style="line-height: 107%;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">बेकारी
और तनाव आदि सभी समाजिक एवं व्यक्तिगत सरोकार भी देखने को मिलता है-</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; line-height: 107%;">“चीख
रहें हैं जाने कब से /फुटपाथों पर जो रहते हैं / सदियों से सहते आए हैं / फिर भी
उनके होठ सिले हैं |”(पृ.33) </span><span style="line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“कौन
किसका इस शहर में /देखना है आदमी कितने बंटेंगे / रोटियों को तरसते इस जमी पें /
लोग कहते हैं चाँद पर भी घर बनाएंगें |” (पृ.25)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">लोक के
बिना साहित्य की कोई भी विधा क्यों न हो वह निष्प्राण हीं तो है, मानो शरीर है
किन्तु आत्मारहित | लोकविहीन साहित्य सम्प्रेषण रहित होता है एवं सुधी पाठकों में
अपनी पैठ बनाने में असफल होता है | प्रकाश ‘सूना’ ग्रामीण अंचल में रचे-बसे साहित्यकार
हैं | ’ख्यालों के पंख’ में संकलित गजलें लोक तथा संस्कृति से पूरित है |</span><span lang="HI" style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस संकलन की गजल का हरेक शेर पीड़ा, घुटन, आक्रोश
और परिवर्तन की आकांक्षा से ओत-प्रोत है | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>इस संग्रह में समाहित हरेक गजल विशुद्ध भारतीय
परिवेश की गजल दीखती है यथा-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">“ऊँचे
महलों को मत देखो ये तो ढोल सुहाने हैं|” (पृ.52)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">कुछ गजलें
ऐसी भी हैं जिन्हें पढ़ने-सुनने का आनंद वर्षा की शीतल फुहार में भींगने जैसा है-</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“जब-जब
प्यासी होगी धरती /फिर-फिर बादल आएंगें / गाँव-गाँव हरियाली से शीतल होगी जलधारा |”
(पृ.52)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;">प्रकाश
सूना के गजलों में जहां लोक तथा सामाजिक सरोकार है वहीं आध्यात्म भी देखने को
मिलता है|</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“कोई
काशी में कहता है, कोई काबा में कहता है / मगर तू हर जगह, हर चीज में मस्तुर है या
रब |” (पृ.12)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">प्रकाशजी
ने अपना उपनाम ‘सूना’ लगाया है | ‘सूना’ उपनाम की सार्थकता इनके गजलों में स्पष्ट
दीखती है | गजलकार के जीवन में एक खालीपन, एक शुन्यता है जो संग्रह के गजलों के
माध्यम से द्रष्टव्य है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">इस गजल
संग्रह की विशेषता यह है की इसमें हरेक स्वाद की गजलों को समाने की कोशिश की गई है
| कथ्य, भाव तथा शिल्प की दृष्टि से यह संकलन ताजगी से पूरित है संकलन की यही
ताजगी इसकी लोकप्रियता का आधार है | इसे पढ़कर ऐसा प्रतीत होता है मानो तब और अब के
दौर को आईने में समेटकर उसे रू-ब-रू दिखाया गया हो | हालाकि कि किसी भी क्षेत्र
में परिपक्वता की कोई सीमा निर्धारित तो नहीं होती किन्तु और बेहतर करने की इच्छाशक्ति
हमेशा बनी रहनी चाहिए | संग्रह की गजल पठनीय एव उम्दा है | <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पाठकों तथा गजल प्रेमियों के बीच यह संकलन
लोकप्रिय होगा | </span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-56214414681253522132018-03-17T23:02:00.001+05:302018-03-17T23:02:51.327+05:30लोक तथा बिखरे मानवीय मूल्यों को सहेजती कविता<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;">-अर्पणा दीप्ति </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-gm833iAzS7Q/Wq1ONTB2XzI/AAAAAAAAAuA/NXRJ4GUS7eAHYmhSCoT82U9g_bLkp8_qgCLcBGAs/s1600/28577579_2158715177478422_4261504269618970359_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="644" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-gm833iAzS7Q/Wq1ONTB2XzI/AAAAAAAAAuA/NXRJ4GUS7eAHYmhSCoT82U9g_bLkp8_qgCLcBGAs/s320/28577579_2158715177478422_4261504269618970359_n.jpg" width="214" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="color: blue; font-size: large;">कविता
का सीधा सम्बन्ध ह्रदय से होता है | अगर कोई बात सामान्य रूप से न कहकर काव्य की
भाषा में कही जाए तो उस बात का असर फलीभूत और स्थाई होता है | अपने कोमल शब्दों के
द्वारा जहां कवि आनन्दमयी लोक की रचना करता है वहीं इन रचनाओं में लौकिक जीवन के
सुख-दुःख, प्रेम-घृणा, करुणा के भाव भी शब्दबद्ध होते हैं | ’सूँ साँ माणस गंध’ लोक
जीवन में घटित होने वाली घटनाओं का उद्बोधन है | ऋषभ देव शर्मा की इस काव्य संग्रह
को पढने से स्पष्ट पता चलता है कविता से गायब होते आदमी, पेड़, मौसम, गाँव, पर्व-त्यौहार,
और देश की तलाश में जुटे कवि की अभिव्यक्ति ‘सूँ साँ माणस गंध’ है | </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="font-size: large;"><span style="color: red;">"दुलहिनों ! मंगलाचरण
गाओ नया वर्ष आया ..........आरती उतारो नए पाहुनों की |"</span> <span style="color: red;">(स्वागत नववर्ष पृ.19)</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="color: blue; font-size: large;"> भाषायी
अस्मिता को बचाने की जद्दोजहद भी है –</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="color: red; font-size: large;">“मेरे
पिता ने बहुत बार मुझसे बात करनी चाही, मैं भाषाएँ सीखने में व्यस्त थी |”(भाषाहीन
पृ.13)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal, serif;"><span style="color: red; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;">जहां इन कविताओं में सभ्यता, संस्कृति,
भाषा और देश को बचाने की संघर्ष का स्वर मुखर है वहीं विश्वास भी है जो परीलोक की
कल्पना से परे है <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>| </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red; font-size: large;">“इसके बाद परी मुस्कराई
/ मेरे पास आई / जादू की तलवार से धीरे-धीरे मेरे पंख रेत दिए /..................अब
मैं फिर धरती पर रेंग रहा हूँ |”(परी की कहानी पृ.33 )</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <span style="color: blue;">26 जनवरी, संक्रातितथा प्रभात
जैसी कविताएँ चुनौती देते हुए मुक्ति की आकांक्षा को स्वरबद्ध करते हुए संभावामी
युगे-युगे की ओर ले जाती है | </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><span style="color: blue;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"><span style="color: blue; font-size: large;"> </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> आज के दौर में बड़ी काया वाले काव्य ग्रन्थ
पढ़ने का न तो लोगों के पास समय है और न ही धैर्य | समय के दबाव में रचनाकार की
छोटी-छोटी सम्वेदनाएँ भी काव्य रूप धारण कर सकी | प्रस्तुत काव्य संग्रह में
विचारों तथा सम्वेदनाओं को उद्वेलित करती लघु कविता भी प्रचुर मात्रा में हैं-पछतावा,
कंगारू, और कब तक, अतिवादी की चुप्पी, एक चट्टान दूध की, झिल्ली, पेय, चवर्णा,
मुलाकाती आदि इन कविताओं में कवि की बैचेनी सहज रूप से देखी जा सकती है |</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;">इस काव्य
संग्रह के हरेक कविता में भावनाओं तथा विचारों को आंदोलित करने की वह क्षमता है जो
पाठकों को एक नई चेतना नया दृष्टिकोण प्रदान करता है-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> “स्वर्णकमलों की वाटिका में/
मेरा साम्राज्य है / तब मैं जीवित लाश था आज मैं शासक हूँ |” (कपाल स्फोट:भूख और
कुर्सी पृ.81)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: red;">“भूख और
प्यास के मुखौटे अब मुझे याद नहीं / मैंने शासन करना सीख लिया |” (वही पृ.81)</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="color: blue;">कवि अपने कवि कर्म के प्रति बहुत ही सजग और
सतर्क दीखता है वह समाजिक विद्रूपताओं और विषमताओं पर कटाक्ष करने से भी नहीं चूकता
है इससे पहले की कोई हमें फिर पिंजरे में बंद करके चूहे की मौत दे और पूंछ पकड़कर
नालियों के किनारे फ़ेंक दे हमें सजग होना ही पड़ेगा | पंगू अंधी तथा लाचार राजनीति
पर भी कवि खुलकर कलम चलाने से नहीं चूकता है –</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“केवल
कुर्सी पगलाई है, बांकी सब कुछ ठीक-ठाक है / भोली-भाली जनता भरमाई बांकी सबकुछ ठीक-ठाक
है |” (केवल कुर्सी पगलाई पृ.135)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“हर तरफ
अंधे धृतराष्ट्र हैं /गान्धारियों ने / आँखों पर पट्टी बाँध रखी है |/.............भरे
देश में क्या हुआ ?क्या न हुआ ?”</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue;">जहाँ कवि
ने सामाजिक विसंगतियों पर खुलकर कलम चलाई है वहीं “जगदीश सुधाकर” कविता में<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>कवि का कोमल हृदय दोस्त की तलाश करते दिखाई
देता है | दोस्त तो कहीं नहीं दिखता, लेकिन उसका तब्लक बत्तीस हर जगह मौजूद है |
दोस्त भी तब्लक बत्तीस में हीं हैं-</span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">“उस औघड़
यार ने /डायरी तो कभी रखी नहीं /फाइल या कापी भी नहीं / सब या तो जबान पर हैं या
कागज के मुट्ठे में |” (जगदीश सुधाकर पृ.114)</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="color: blue;">इस काव्य संग्रह अनोखी विशेषता यह दिखती है
की कवि का आलोचक एक अनपढ़ किसान है जो शहरी पढ़े-लिखे लोगों की सो कॉल्ड (so called)
सभ्य भदेशी काव्य भाषा को सिरे से खारिज करता है| सही मायने में यह किसान ब्रांडेड
समालोचकों के लिए चुनौती ही तो है | </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><span style="color: blue;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“सूँ
साँ माणस गंध” जीवन की समता-विषमता, आशा-आकांक्षा, सुख-दुःख, सहजता-जटिलता, भय-प्रेम,तनाव-संघर्ष
एवं क्षीण होती जा रही मानवीय मूल्यों से पाठकों को रु-ब-रू करवाती है, वहीं दर्शन
प्रकृति और सूक्ष्म सम्वेदनाएं भी कविता में सवर्त्र दिखाई देता है | कवि का बेबाकपना
कविता को ह्रदयग्राही और मर्मस्पर्शी बनाता है | लोक जीवन से लिए गए बिम्ब, प्रतीक
और उपमान <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>काव्य संग्रह को जीवन्तता प्रदान
करती है तो भाषा और शिल्प दोनों का अद्भुत मेल इस काव्य संग्रह में हर जगह देखने
को मिलता है | “सूँ साँ माणस गंध” लोक की भाषा है, समय की बैचेनी है, परिवर्तन की
आकांक्षा है | कवि के सवाल न तो नींद से आँखे चुराते हैं और न दर्द से | कवि का
संघर्ष लोक को बचाए रखने की जद्दोजहद है | निर्णय हमें करना है कविता को नहीं, कवि
को भी नहीं | आने वाली पीढियों को हम विरासत में क्या देंगे लोक या लोक विहीन समाज
?</span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"><span style="color: blue; font-size: large;"> </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal",serif; line-height: 107%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<br /></div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-54913711078353359632018-03-02T22:31:00.000+05:302018-03-03T17:02:31.793+05:30खुबसूरत चेहरे बिखरती जिन्दगी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<a href="https://4.bp.blogspot.com/-X7gx9eeEcpM/WpmDDz6SyGI/AAAAAAAAAto/KIsriTHtTp4DKFp7YfJQUNB_6DiD3tVNwCLcBGAs/s1600/28280120_1924975500908697_6869458895045405685_n%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="332" data-original-width="443" height="239" src="https://4.bp.blogspot.com/-X7gx9eeEcpM/WpmDDz6SyGI/AAAAAAAAAto/KIsriTHtTp4DKFp7YfJQUNB_6DiD3tVNwCLcBGAs/s320/28280120_1924975500908697_6869458895045405685_n%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #351c75; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्त्री के बारे में कहा
गया है की उसे </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">16 </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल
में पैदा होना चाहिए और </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">32 </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल
में मर जाना चाहिए ! पुरुषों के बारे में ऐसा क्यों नहीं कहा जाता </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">? 54 </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल के सलमान अभी भी
दर्शकों के हीरो हैं लेकिन </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">54
</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साल की श्रीदेवी शराब में डूबकर घुट-घुटकर मर जाती है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मीना कुमारी</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मधुबाला</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">,</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">स्मिता पाटिल ने भी तो </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">40 </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से पहले संसार को अलविदा
कह दिया </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ग्लैमर
की दुनिया का चकाचौंध यहाँ दस साल में स्त्री आउट डेटेड हो जाती है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लानत है ऐसी व्यवस्था पर
तरस आता है समाज की सोच पर </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">|
</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मोना कपूर हों या सुनन्दा पुष्कर ये तो बस प्रतीक भर हैं पुरुष
पसंद की देह चुनता है और स्त्री बदलता है बाद में वह फ़ेंक दी जाती है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">श्रीदेवी के अभिनय की मैं
प्रशंसक थी लेकिन विवाह के लिए चयन के फैसले से बिलकुल असहमत </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| 90 </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">के दशक में मोना कपूर की
निर्दोष दर्द भरी आँखें कैंसर से जूझती मां अस्पताल में अंतिम साँसे गिन रही थी </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तनाव ग्रसित दोनों बच्चे
अर्जुन और अन्शुला लगातार कुछ न कुछ चबाते रहते और भयंकर मोटे हो गये </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बाद में ‘सलमान के फैन
सुपरमैन’</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लड़के
ने वजन कम किया और शो बिजनेश से जुड़ गया </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">|</span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मायानगरी मुंबई की माया
अजीब है यहाँ मानवता कम यथार्थ</span><span style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की भौतिकता बड़ी है</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नैतिक मूल्य कम और वस्तु
मूल्य बड़े</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">|</span><span style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मृत्यु तो नियति है
परन्तु यूँ </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बोनी
कपूर की पहली पत्नी का दर्द</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-size: 18.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इस
ग्लैमर में चीखता सा दिखता है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">|
</span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शिल्पा भी तो कुंद्रा की</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दुसरी पत्नी हैं </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नाम तो कई हैं आमिर</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ऋतिक</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सैफ</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">धर्मेन्द्र</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सलीमखान</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रेखा के ग्लैमर को याद
रखने वालों को याद होगा की</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उनकी शादी हुई और दो महीने बाद ही उनके पति ने दुपट्टा से</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लटकर फांसी लगा ली थी </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिव्या भारती नयी उम्र की
उभरती</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नायिका
शादी करते हीं छत से कूदकर मर गईं </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गुलशन कुमार को</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सरेआम दौड़ा-दौड़ाकर मार दिया गया </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">परवीन बाबी पुरी तरह</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विकलांग अकेलेपन को झेलती
हुई मर गई </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">, </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तीन
दिन बाद लाश</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सड़ने
के बाद दरवाजा तोड़ा गया </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पूनम
ढिल्लन को बीस साल तक यातनाएं मिली बाद में शादी त्यागकर वापस आयीं </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मन्दाकिनी नामकी मुस्लिम
अदाकारा जासमीन न जाने कहाँ गायब</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हो गई </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">? </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किम
काटकर लिस्ट लम्बी है ........ममता कुलकर्णी की</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भयंकर जीवन गाथा किसे पता
</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">? </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दर्द है उन सबका जो
नेपथ्य में</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हैं
जिनके पास ग्लैमर की सीढ़ी नहीं रहने से एक ठोकर और</span><span lang="HI" style="font-size: 13.5pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एकाकीपन
रह गया है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ऐसे
में केवल कुछ ऐसे लोग रह जाते हैं जो दोनों तरफ कुछ रोशनी कुछ सिद्धांत कुछ नियम
रख पाते हैं</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">|</span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">यही सिनेमा है जिसे देखने
के लिए हाल की सब बत्तियाँ बंद करनी</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;"> </span><span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पड़ती है </span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;">| </span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span lang="HI" style="color: #351c75; font-family: "Mangal",serif; font-size: 18.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अर्पणा दीप्ति</span><span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;"> </span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;"> </span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<br /></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt;">
<span style="color: #351c75; font-size: 18.0pt;"> </span><span style="font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<o:p></o:p>
<o:p></o:p>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-48751268828472943892018-03-01T22:57:00.001+05:302018-03-01T23:00:35.728+05:30बड़े शौक से सुन रहा था जमाना तुम तो सो गई दास्ताँ कहते-कहते<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #660000;"> <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"> </span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="color: #660000;"><a href="https://1.bp.blogspot.com/-hTD-mfSnaWs/Wpg3m0-v_CI/AAAAAAAAAtY/Fio253ue5rwUpYyzg_kLS50fPAR6-nseACLcBGAs/s1600/28467951_10156176723392292_7667252211680863038_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="501" data-original-width="576" height="278" src="https://1.bp.blogspot.com/-hTD-mfSnaWs/Wpg3m0-v_CI/AAAAAAAAAtY/Fio253ue5rwUpYyzg_kLS50fPAR6-nseACLcBGAs/s320/28467951_10156176723392292_7667252211680863038_n.jpg" width="320" /></a></span></div>
<span style="color: #660000;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">अपने शानदार अभिनय से सिनेप्रेमियों के दिलों पर
राज करनेवाली महानायिका श्रीदेवी अब हमारे बीच नहीं रहीं 24 फरवरी के रात उनका
दुबई में निधन हो गया | श्रीदेवी का जन्म 13 अगस्त 1963 को तमिलनाडु में हुआ अपने
करियर की शुरुआत महज चार साल की उम्र में उन्होंने तमिल फ़िल्म ‘कंधन करुनाई’ से
बतौर बाल कलाकार के रूप में किया | बचपन में इन्हें अम्मा अयप्पन अयंगर के नाम से
जाना जाता था | पिछले साल ही तो इन्होने फिल्मों में 50 साल पुरे किए | एक लम्बी
शानदार यात्रा का अचानक असमय दुखद अंत ! सही
मायने में वह सम्पूर्ण अभिनेत्री थीं | अगर दर्शकों को याद होगा श्रीदेवी की फ़िल्म
सदमा जहाँ क्लाइमेक्स में कमल हसन बेहतरीन थे वहीं अभिनय में श्रीदेवी लाजवाब थीं |
यह तमिल फ़िल्म ‘मुन्दरम पिरई’ की रीमेक थी |यादाशत खो चुकी युवती के बच्ची की तरह
व्यवहार करने का एक जटिल अभिनय श्रीदेवी ने बखूबी निभाया | यह श्रीदेवी की
सर्वश्रेष्ठ फिल्मों में से एक है | जिन्होंने फ़िल्म देखी है उन्हें ‘हरिप्रसाद’
वाला सीन याद होगा | </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"> ग्लैमर के
पैमाने पर उनके खाते में तोहफा,हिम्मतवाला,मकसद, मवाली, मास्टरजी, मिस्टर इण्डिया,
चाँदनी, चालबाज, लम्हे, खुदा गवाह, नगीना, निगाहें तक लम्बी सफल फिल्मों का लिस्ट है
| </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">‘मिस्टर इण्डिया’ में चार्ली चैपलिन की नक़ल में श्रीदेवी
ने कामेडी पर अच्छी पकड़ दिखाई जो बाद में चालबाज की दोहरी भूमिका में और मजबूती से
सामने आया | अगर यह कहा जाय की वह हिन्दी सिनेमा की आख़िरी महारानी थीं तो शायद गलत
नहीं होगा | भले ही माधुरी दीक्षित ने नम्बर वन का खिताब उनसे झटक लिया था | लेकिन
श्रीदेवी के रुतबे को उनसे कोई आंच नहीं आया | बाद में बहुत सारी प्रतिभावान अभिनेत्रियाँ
आईं लेकिन श्रीदेवी के जैसा जादुई असर छोड़ने में नाकामयाब रही | </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">ऐसा कहा जाता है कि श्रीदेवी कुल मिलाकर 29
प्लास्टिक तथा कास्मेटिक सर्जरी करवा चुकी थीं इनमें से एक सर्जरी में गड़बड़ी हो गई
थी | साउथ कैलफोर्निया के उनके डाक्टर ने उन्हें कई डायट पिल्स लेने की सलाह दी थी
और वह उन्हें ले भी रही थीं, कई एंटी एजिंग दवाइयाँ भी ले रही थीं | इनसे खून गाढ़ा
होने की शिकायत होती है | लीपोसकसन, बोटोक्स, प्लास्टिक सर्जरी लिप स्किन सर्जरी ये
सब तो है हीं | इनके दर्द से बचने के लिए एनाल्जैसिक और अन्य सावधानियां धूप से बचना,
हवा से बचना, एक ही तरह के वातावरण में रहना आदि | याद करें माइकल जैक्सन भी ऐसी हीं
मिलती जुलती यातना सहकर मरे थे | रंग गोरा कराने के चक्कर में पहला सेलिब्रेटी जो
हर समय दर्दनाशक दवाइयां लेता रहता था | मुस्कुराते चेहरों को भी बुढा होने का डर
कितना भयंकर ! </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;">अपनी बड़ी बेटी जान्हवी की फिल्मी पारी की शुरुआत
और उसकी पहली फ़िल्म को परदे पर देखने के लिए उत्साहित थीं लेकिन नियति ने उन्ही के
कहानी पर परदा गिरा दिया |</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: magenta; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><br /></span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: magenta; font-size: large;">अलविदा चांदनी </span></span><br />
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: magenta; font-size: large;"><br /></span></span>
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; line-height: 107%;"><span style="color: magenta; font-size: large;">अर्पणा दीप्ति </span></span><o:p></o:p></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-9678442413389576652018-02-23T18:38:00.000+05:302018-03-01T23:05:13.681+05:30अद्भुत अनोखा अकल्पनीय बेमिसाल “लेखकों की दुनिया”<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-VU2xSPERXtY/WpAK8wx-6vI/AAAAAAAAAtE/91QuURl0988-mesGRNmqT4nZ56aydEZIgCLcBGAs/s1600/28168154_2144553938894546_1206468093118618649_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="634" height="320" src="https://2.bp.blogspot.com/-VU2xSPERXtY/WpAK8wx-6vI/AAAAAAAAAtE/91QuURl0988-mesGRNmqT4nZ56aydEZIgCLcBGAs/s320/28168154_2144553938894546_1206468093118618649_n.jpg" width="211" /></a></div>
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span style="color: blue;"><span style="background-color: white; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt;">2</span><span style="background-color: white; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt;">018
में प्रकाशित ‘लेखकों की दुनिया’ हिन्दी साहित्य का एक बेशकीमती किताब है | यह किताब आपको
दुनिया के उन तमाम लेखकों का दर्शन करवाता है जिनसे या तो आप अनभिज्ञ हैं या उनमें
से कुछेक की जानकारी आपके पास है | 250 पृष्ठ की किताबवाले नयी दिल्ली से प्रकाशित
यह पुस्तक दुनिया के तमाम लेखकों की झलकियों को सहेजे हुए है | हाँ सभी कालखंड के
सभी लेखकों की जानकारी तो उपलब्ध नहीं है लेकिन तमाम प्रमुख लेखकों की जानकारी
इसमें समाहित है | क्या आप सोच सकते हैं इन लेखकों को अलग से एक-एक कर पढ़ना कितना
मुश्किल है ? 250 पृष्ठों में इनका संशोधन कर एकत्रित करना कितना कठिन है लेकिन इन
सबको एक जगह एकत्र कर अनोखा और अद्भुत कार्य किया है लेखक सूरज प्रकाशजी ने |</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">कैसे होते हैं लेखक ? कैसी
होती है उनकी अजीबो-गरीब दुनिया ? उनका दिनचर्या, उनका दुःख तकलीफ, जिन्हें वह
अपने अन्दर समाहित कर दुनिया को अपना सर्वोत्तम देकर जाते हैं | हर लेखक की शैली
अलग-अलग |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> अब बात
करते हैं भाग एक 'लेखकों की दुनिया अजब-गजब' की | अजीबो-गरीब तरीके से लिखने वाले कुछ लेखक की अर्नेस्ट हेमिंग्वे, चार्ल्स
डिकेंस, वर्जीनिया वुल्फ, आचार्य नगेन्द्र आदि खड़े होकर लिखते थे | एडमंड रोस्ता अपने
बाथटब में बैठकर कविता लिखते थे तो दिविक रमेश शहतूत के पेड़ पर बैठकर कविता लिखते
थे | सर वाल्टर स्काट घोड़े के पीठ पर सवार होकर कविता रचते थे | चेखव को घड़ी सामने
रखकर लिखने की आदत थी तो अमेरीकी लेखक जान शीवर अंडरवियर में कहानी लिखते थे
क्योंकि उनके पास एक ही सुट हुआ करती थी | रांगेय राघव पैर में रस्सी बांधकर पंखा
चलाते थे और खूब सिगरेट पीते हुए लिखा करते थे | अमृता प्रीतम, बालजाक, तालस्ताय,
दोस्तोवस्की रात में लिखते थे |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> घोस्ट राइटिंग करने वाले लेखक दुनिया के हर
भाषा में आपको मिल जायेंगे जिन्होंने नाम बदलकर लेखन किया है | इनमें फर्नादो
पेसाओ आजीवन 75 अलग-अलग नामों से लिखा तो ओ हेनरी ने 14 अलग नामो से लिखा | तंगी
के दिनों में जार्ज बर्नाड शा ने भी नाम बदलकर लिखा | भारतीय लेखको में अमृतलाल
नागर, राही मासूम रजा आदि शुरुआती दिनों में रवीन्द्र नाथ ठाकुर ने भी नाम बदलकर
कविता लिखा |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> दुनिया भर में
ऐसे लेखकों की भी कमी नहीं जिन्होंने अलग-अलग कारणों से आत्महत्या की | भारत में
यह आंकड़ा विश्व साहित्य के अपेक्षा कम है | यहाँ केवल छ: प्रसिद्ध साहित्यकारों के
बारे में बताया जाता है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> कहते हैं सरस्वती और लक्ष्मी दोनों का निवास एक साथ नहीं होता | यह भारतीय लेखकों
के विषय में बिल्कुल सही है | लेकिन दुनिया के अन्य भाषा के लेखक भी इससे अछूते
नहीं रहे | दाने-दाने को उन्हें भी मोहताज
होना पड़ा | भारतीय लेखकों में अन्नाभाऊ , गुरदयाल सिंह, सत्यार्थीजी, प्रेमचन्द मधुसुदन
दत्त, मुक्तिबोध, राहुल सांस्कृत्यायन आदि | विदेशी लेखकों में गोर्की,एडगर एलन
पो, ओ हेनरी, चार्ल्स डिकेंस आदि | आर्थिक तंगी में जीते हुए भी इन्होंने दुनिया
को अपना सर्वश्रेष्ठ दिया | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> विश्व साहित्य तथा हिन्दी साहित्य में भी
ऐसे लेखकों की संख्या अधिक रही जो पारिवारिक और सामाजिक दबाव को झेल नहीं पाए तथा विक्षिप्त
हो गए | कईयों को तो पागलखाने में भर्ती करवाया गया तो कुछ स्वस्थ होकर वापस आये, तो कुछेक ने अवसाद में आत्महत्या कर ली |
कुछ बायोपोलर डिसआर्डर का शिकार हो गए | जिस कारण यह साहित्य को जितना दे सकते थे
नहीं दे पाए | इनमें अर्नेस्ट हेमिंग्वे, एडगर एलन पो, लियो तालस्ताय, अन्नाभाऊ
साठे देवेन्द्र सत्यार्थी, राहुल सांस्कृत्यायन लिस्ट तो काफी लम्बी है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">बहुत कम
उम्र पानेवाले लेखक भी हुए जिन्होंने कम समय में खूब लिखा और विश्व साहित्य को
समृद्ध किया | ऐसे भी लेखक हुए जिन्होंने सौ साल की उम्र को पार किया और उसके बाद
भी पढ़ने लिखने में लगे रहे | कुछ ऐसे बाल लेखक भी हुए जिन्होंने 11 या 12 वर्ष के कम उम्र में लेखन
कर विश्व साहित्य में काफी नाम कमाया | इनमें ज्योति और सुरेश गुप्ता जुड़वा भाई का
नाम उल्लेखनीय है | जब वे ग्यारह वर्ष के थे 700 पृष्ठ की फेंटसी लिखी भारत में यह
पुस्तक बेस्ट सेलर रही | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> इनके अलावे ऐसे भी लेखक हुए
जिन्होंने लेखन कर्म को अपना साधना समझा | किसी भी हालात में अपनी लेखनी को अनवरत
ज़िंदा रखा | पुस्तक में दिए गए सभी लेखकों का नाम लेना तो सम्भव नहीं है कुछ
लेखकों के नाम है जिनमे अज्ञेय ब्रिटिश सेना में रहे, कबीर जुलाहे थे, कमलेश्वर
रात की पाली में चौकीदारी करते थे | जयशंकर प्रसाद तम्बाकू का खानदानी काम करते थे
| तसलीमा नसरीन एम.बी.बी.एस. डाक्टर हैं | गोर्की ने बचपन में बोरा उठाकर कचरा तक
बीना, जान स्टन बैक टूअर गाइड थे | जैम्स जायस गाते थे | बेबी हालदार झाडु-पोछा
करनेवाली घरेलू नौकरानी थी | मराठी लेखक लक्ष्मण राव दिल्ली में हिन्दी भवन के
बाहर फुटपाथ पर चाय बेचते थे | लक्ष्मण राव गायकवाड का तो जन्म ही चोर-उच्चकों की
बिरादरी में हुई थी | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> विश्व साहित्य में ऐसे अनेक उदाहरण मिलते हैं
जहाँ लेखको ने एक से अधिक भाषाओं में रचना की है | खासतौर से भारत में अधिकाधिक
संख्या में ऐसे लेखक हुए जिन्होंने एक से अधिक भाषाओं में रचना की | बाबा
नागार्जुन ने मैथिली, हिन्दी और संस्कृत में रचनाएं की तो राजकमल चौधरी मैथिली और
हिन्दी दोनों भाषाओं के रचनाकार थे | अमृता प्रीतम और गुरुदयाल सिंह हिन्दी और
पंजाबी दोनों भाषाओं में रचनाएँ की | राहुल सांस्कृत्यायन कई भाषाओं में लिखते और
अनुवाद भी करते रहे | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> कुछ ऐसे भी लेखक हुए जीते जी
जिनसे सफलता मुंह फेरे रही | मरने के बाद वे साहित्य जगत के सरताज बने | इनमें
सर्वप्रथम विश्व साहित्य में प्लेटो का नाम आता है | “रिपब्लिक” को उनके मरने के
बाद ही ख्याति मिली | ऐन फ्रेंक, जान केनेडी, हैनरी डेविड, एडिथ होल्डन एडगर पो, फर्नादों
पेसाओ आदि | भारतीय साहित्य में मुक्तिबोध, भुवनेश्वर तथा राजकमल चौधरी को जीते जी
बहुत संघर्ष करना पड़ा मृत्यु के बाद इनके लेखन को ख्याति मिली |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> इसके अलावा खतरनाक और हत्यारे लेखक भी हुए तो
कुछ आत्महन्ता भी | तो कुछ ऐसे लेखक भी हुए जिन्होंने अपने जीवन में सिर्फ लिखा और
लिखा |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> वहीं विश्व साहित्य के इतिहास में ऐसे भी
लेखक हुए जिन्होंने एक ही किताब लिखकर अपनी अलग पहचान बनाई हालाकि बाद में ये
विस्तृत लेखन भी करते रहे लेकिन प्रसिद्धि इन्हें अपनी इकलौती किताब के बदौलत ही
मिली | इनमें अरुंधती राय का ‘गाड आफ स्माल थिंग्स’ , अन्ना सेवेल का ‘ब्लैक
ब्यूटी’, आस्कर वाइल्ड का ‘द पिक्चर आफ डोरियाँ ग्रे’, मीना लायॅ का ‘इन्सेल’ आदि
प्रमुख है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">अब बात
भाग दो “लेखकों की दुनिया और दुनिया के लेखक” की </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">इस खंड
में दुनिया भर के लेखकों की जानकारी भाग एक के अपेक्षा अधिक विस्तार से दी गयी है |
दरभंगा के तरौनी में जन्मे बाबा नागार्जुन यायावर तथा फक्कड़ प्रवृति के लेखक थे |
अपने लेखन में वह अपने पैनी तथा धारदार व्यंग के लिए जाने जाते थे | ब्रिटेन की
महारानी के भारत आगमन पर बाबा ने देश का अपमान समझते हुए तीखी कविता लिखी –“आओ
रानी हम ढोयेंगे पालकी/ यही हुई है राय जवाहर लाल की |” इमरजेंसी के दौरान इन्होंने
इंदिरागांधी को बाघिन तक कह डाला | ऐसा कहा जाता है की इंदिराजी बाबा की कविताओं
को बहुत पसंद करती थीं | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> इस्मत आपा उर्दू की पहली बोल्ड लेखिका थीं |
स्त्रियों के सवाल के साथ-साथ उन्होंने सामाजिक कुरीतियों पर भी जमकर कलम चलाई |
1941 में इनके द्वारा लिखी गई कहानी ‘लिहाफ’ ने ने भारतीय साहित्य जगत में खलबली
मचा दी | कहानी में इन्होंने समलैंगिकता के मुद्दे को उठाया | उन पर अश्लीलता परोसने
का आरोप लगा, मुकदमा चलाया गया | इस कहानी को हिन्दुस्तानी साहित्य में लेस्बियन
प्यार की पहली कहानी माना जाता है |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"> ज्याँ पाल सार्त्र की लेखन शैली बड़ी ही अजीब थी
जब वे हाथ से लिखते हुए थक जाते तो वे पैर से लिखना शुरू कर देते | इन्होंने
गम्भीर लेखन के अलावा कई फिल्मे भी लिखी 1964 में इन्होंने ये कहते हुए पुरस्कार
लेने से मना कर दिया कि लेखक को खुद को संस्थान नहीं बनने देना चाहिए | 1980 में
फेफड़े के ट्यूमर के कारण इनकी मृत्यु हुई | वहीं सिमोन अपने आपको दार्शनिक नहीं
मानती थीं लेकिन उन्होंने उपन्यास, जीवनी, आत्मकथा, राजनैतिक लेखन के अलावा स्त्री
विमर्श आदि पर विपुल लेखन किया | 1949 में इनके द्वारा औरतों के पक्ष में लिखी गई ‘The
Second Sex’ एक ऐतिहासिक दस्तावेज है | बाद में प्रभा खेतान ने इसका हिन्दी अनुवाद
किया यह पुस्तक हिन्दी साहित्य में “स्त्री उपेक्षिता" </span><span style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt;">के नाम से उपलब्ध है |
सार्त्र और सिमोन बिना विवाह किये आजीवन एक दुसरे के साथ रहे और मरने के बाद एक ही
जगह दफनाए भी गए| </span><br />
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">वर्जीनिया
अंगरेजी की प्रमुख लेखिका मानी जाती हैं लन्दन के साहित्य जगत में इनका काफी नाम
है | 1900 में उन्होंने लिखना शुरू किया | इनकी रचनाओं का 50 से अधिक भाषा में
अनुवाद हुआ | वर्जीनिया ने 1912 में लियोनार्ड वुल्फ से शादी की वीटा नामक एक
महिला से भी इनके समलैंगिक सम्बन्ध रहे | 1941 में आर्थिक तंगियो से परेशान होकर
59 वर्ष की आयु में गले में भारी पत्थर बांधकर नदी में डूबकर इन्होंने आत्महत्या कर ली | वुल्फ
का शव तीन सप्ताह बाद ही मिल पाया था |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> कहानियों के साथ अनोखा प्रयोग करनेवाले
रमेश बक्षी का जीवन भी विवादों से घिरा रहा | शराब तथा कई महिलाओं से प्रेम प्रसंग
ने इनके कैरियर को बार-बार ध्वस्त किया | घर की तलाश में वह जीवन भर भटकते रहे |
लेकिन घर बनाए रखने की कला उन्हें आती ही नहीं थी | उनके चिता को अग्नि उनके बचपन
के मित्र प्रभाश जोशी ने दिया | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> बहुभाषी प्रतिभा के धनी माइकल मधुसूदन दत्त
को युवावस्था में शराब की लत लग गई | मात्र 48 साल की आयु में ही उनकी मृत्यु हो
गयी | अभावों में जिन्दगी गुजारने वाले मुक्तिबोध का रुझान वामपंथी विचारधारा की ओर
था | “कामरेड तुम्हारी पालटिक्स क्या है ?” उनका सर्वाधिक प्रिय वाक्य था और “अँधेरे”
में उनकी सर्वाधिक चर्चित कविता | श्रीलाल शुक्ल अपने धारदार व्यंगलेखन के लिए
प्रसिद्ध हैं | 1968 में इनके द्वारा लिखा गया ‘रागदरबारी’ का पन्द्रह भारतीय
भाषाओं में अनुवाद हुआ तथा इसका अंगरेजी में भी अनुवाद हुआ | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> कितना
लिखा जाए ‘लेखकों की दुनिया’ के विषय में कलम है कि थमने का नाम ही नहीं ले रहा है
| किस्सा दर किस्सा किन किस्सों का वर्णन किया जाय किनको छोड़ा जाए सब एक से बढ़कर
एक लाजवाब | सारे किस्से रोचक | विजय दान देथा की कहानी ‘दुविधा’ पर अमोलपालेकर ने
पहेली फ़िल्म बनाई | फ़िल्म की प्रीमियर के लिए विजय दान देथा को मुम्बई बुलाया गया |
वह अपने छोटे बेटे कैलाश के साथ मुंबई आए | जब लौटकर जोधपुर वापस आए तो बड़ा बेटा
महेंद्र ने पूछा कैसा रहा प्रीमियर ? छोटा बेटा कैलाश ने जबाव दिया बहुत अच्छा |
सब आये थे फ़िल्म की हिरोइन रानी मुखर्जी भी आई उसने तो गजब कर दिया जी सा को किस
कर दिया | महेंद्र ने खुश होकर कहा सच जी सा ! विजयदान देथा ने भोलेपन से कहा
लेकिन एक कमी रह गई नामुराद मफलर बीच में आ गया |</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> जैसा
की लेखक स्वयं प्रस्तावना में कहते हैं कि दुनिया के हर लेखक अपने शब्दों के जरिए
हमारे बीच जिन्दा हैं | वैसे भी लेखक कभी मरते नहीं अपने शब्दों के जरिए देश काल
और भाषा की सारी सीमा लांघता हुआ हमेशा ज़िंदा रहता है | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span><br />
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> इसमें कोई दो राय नहीं कि ‘लेखकों की
दुनिया’ हिन्दी साहित्य में ही नहीं बल्कि विश्व साहित्य में पहली अनोखी नायाब
पुस्तक है | लेखक का एक बहुत ही इमानदार प्रयास का फल है | इस किताब की विशेषता यह
है की आप जितनी बार इसे पढेंगे यह आपको नया तथा रोचक ही लगेगा | हिन्दी साहित्य को
कालजयी रचना देने के लिए सूरज प्रकाशजी को साधुवाद | लेखक के कलम से
मोती रूपी शब्द अनवरत झरता रहे और हिन्दी साहित्य समृद्ध होता रहे | </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="background-color: white; color: blue; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt; line-height: 107%;"> अर्पणा दीप्ती </span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white; font-family: "mangal" , serif; font-size: 14pt;"><span style="color: blue;"> समीक्षित कृति –लेखकों
की दुनिया</span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> लेखक-सूरज प्रकाश </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> प्रथम संस्करण- 2018 </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> पृष्ठ संख्या-250 </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> मूल्य-400/-</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> प्रकाशक-किताबवाले, 22/4735
</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> प्रकाश दीप बिल्डिंग
अंसारी रोड </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> दरियागंज नई दिल्ली-110002 </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"> </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<div style="text-align: justify;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">अगर कोई सुधी पाठक इस पुस्तक को पढ़ना चाहते हैं तो लेखक के ईमेल पर सम्पर्क कर इस पुस्तक को प्राप्त किया जा सकता है | kathaakar@gmail.com </span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></span></span></div>
</div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
</div>
</div>
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"><br /></span></span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;"><span style="background-color: white;"><span style="color: blue;"> </span></span><o:p></o:p></span></div>
</div>
</div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-1354383306273531116.post-46945024529458277982018-01-18T12:33:00.002+05:302018-01-19T13:20:51.729+05:30प्राचीन मिथिला की गौरव गाथा - "भामती"<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-cnR01SuWrpw/WmBExv29qKI/AAAAAAAAAsI/n-MqiT1GdxMLU5_CkHTpTy3INyV3cmJ0ACLcBGAs/s1600/%25E0%25A4%25AD%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%2580.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="986" data-original-width="675" height="400" src="https://2.bp.blogspot.com/-cnR01SuWrpw/WmBExv29qKI/AAAAAAAAAsI/n-MqiT1GdxMLU5_CkHTpTy3INyV3cmJ0ACLcBGAs/s400/%25E0%25A4%25AD%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%2580.jpg" width="273" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 4.5pt;">
<b><span lang="HI" style="color: #1d2129; font-family: "mangal" , serif; font-size: 16.0pt;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 4.5pt; text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">अ</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">द्वैत
दर्शन के टीकाकार पंडित वाचस्पति मिश्र और उनकी विदुषी पत्नी भामती के अलौकिक
प्रेम को शब्दों के रेशमी धागों से बुना है आदरणीय उषाकिरण दीदी ने ! धर्म और दर्शन
जैसे नीरस विषय भी सरस हो गया आपकी कलम से
| दसवीं सदी की मिथिला उसकी सामाजिक</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक परिस्थतियों का
ऐसा अद्भुत वर्णन ऐसा प्रभावपूर्ण जीवंत लेखन कि पाठक स्वत: उस काल खंड में प्रवेश करने पर विवश हो जाता है | कलम का यही जादु लेखिका के प्रति पाठक को श्रद्दा से नतमस्तक करता है |</span></b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 4.5pt;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">उपन्यास</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">में सम्पूर्ण मिथिला का तत्कालीन समाज है | मिथिला का बौद्धिक उत्थान</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">स्त्री-स्वतंत्रता</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">पठन-पाठन</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">विवाह संस्कार में स्त्री की सहमति दसवीं सदी के समाज का जीवंत दर्शन तत्पश्चात
मिथिला के शिथिला होने का विवरण है | यह उपन्यास केवल मिथिला का ही नहीं वरन
सम्पूर्ण भारत के तत्कालीन राजनीतिक और ऐतिहासिक कालखंड का गवाह है .. स्त्री विमर्श
के पैरोकारों को इसे अवश्य पढना चाहिए ---</span></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b></b></span><br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">[" </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">सौदामनी
जानती थी मूक-भाव से सेवा एक मैथिल पत्नी कर रही है </span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">किन्तु पुस्तक पूर्ण हो उसकी कामना एक विदुषी पत्नी</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">अत्यंत विद्वान परिवार की पुत्री भामती करती है !</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;">,</span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b><b></b></span>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">देह-मन
के नेह-छोह के अभाव का विष पीती जो स्त्री थी वह विद्यमान थी किन्तु एक सशक्त
नारी का परिचय इन्हें तब मिला जब औषधि के माध्यम से वाचस्पति को अपनी तरफ इन्होंने उन्मुख
करने का विचार दिया था !</span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b><b></b></span>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">वह
पंडित को अवांतर रूप में विवश नहीं करना चाहती थी !</span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b><b></b></span>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">सौदामिनी
के सामने एक महान स्त्री मोहिनी, कामिनी न हो कर निर्मात्री हो गई ! कौन विश्वास करेगा
आने वाले युग में कि ऐसी नारी हुई जिसने लेखनी पकड़े बिना पुस्तक का निर्माण किया
था !"]-इसी पुस्तक से </span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b><b></b></span>
<br />
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">उषाकिरण दीदी </span></b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">आपको प्रणाम और आपकी लेखनी को प्रणाम</span></b><b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;"> </span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b><b></b></span>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: purple;"><b><b><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , serif; font-size: 16pt;">भामती
तीन दिन में पूरी पढ़ी -- बस ये लगा अब तक क्यूँ नहीं पढ़ा इसे |</span></b></b></span></div>
<span style="color: purple;"><b>
</b></span><br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: normal; margin-bottom: 4.5pt; text-align: justify;">
<b><span style="font-family: inherit , serif; font-size: 16pt;"><span style="color: purple;"> -अर्पणा दीप्ति </span></span></b></div>
</div>
arpanadiptihttp://www.blogger.com/profile/08227511512496780010noreply@blogger.com0